Artis is ons levende koloniale erfgoed waar velen de ogen nog voor sluiten

In de gemeenteraad van Amsterdam is emancipatie een thema waar veel partijen de mond vol van hebben. Vrouwenemancipatie, emancipatie van LHBTIQ+’ers, emancipatie van mensen met een migratieachtergrond; partijen zoals D66, PvdA, CU en SP hebben een groot gevoel voor rechtvaardigheid en gelijkwaardigheid als het om mensen gaat. Ook bij de Partij voor de Dieren is dit gemeengoed. Maar bij deze andere politieke partijen blijft de morele gedachte steken bij de mens. Dieren opsluiten ter vermaak van mensen blijft voor deze partijen een normale zaak.

Woensdag debatteerde de gemeenteraad van Amsterdam over de leeuwen van Artis die toen nog op het punt stonden om te verhuizen naar een ruimer verblijf in Frankrijk. ‘Artis zonder leeuwen is als het Rijksmuseum zonder Nachtwacht. Schandalig dat de leeuwen moeten verhuizen!’ Geen woord van opluchting dat de leeuwen waarschijnlijk iets meer leefruimte krijgen. “Het gaat hier niet om de dieren”, zei een CU-woordvoerder letterlijk. En dat was dan ook de kern van het debat: niet de leeuwen stonden centraal, maar de mens. Mensen hebben het recht om in hartje Amsterdam wilde dieren te kunnen zien.

Dieren zijn net als wij levende wezens met behoeften en gevoel. Zo rent een leeuw in de natuur 80 kilometer per uur, maar komt in Artis slechts een paar meter vooruit. Opsluiting leidt bij veel dieren tot abnormaal gedrag zoals rusteloos heen en weer bewegen. Sommige dieren krijgen zelfs antidepressiva toegediend.

“Kinderen – rijk of arm – moeten iconische dieren van dichtbij kunnen zien. We wonen in een stad en niet op de savanne”, betoogde een D66-raadslid. Op mijn vraag dat niet iedereen het vliegtuig kan pakken en of we mensen dan ook weer moeten tentoonstellen, was haar antwoord echter ontkennend.

Artis is ontstaan in een tijd dat het tentoonstellen van mensen uit verre oorden net zo normaal was als het verzamelen van wilde dieren. Deze ‘exotische’ mensen en dieren werden naar het Westen gehaald om door bezoekers te bekijken. Het tentoonstellen van mensen is gelukkig afgelopen, maar de dieren zijn nog steeds een verzamelobject.

Het is niet vreemd dat mensen positief denken over dierentuinen. Het is ons zo aangeleerd. Een bezoek aan de dierentuin was menig gezinsuitje. Een andere kijk is echter hard nodig – net als in de discussie rond Zwarte Piet. Ook die discussie kwam laat op gang, maar kantelde gelukkig snel.

Er is geen morele rechtvaardiging voor mensen om als entertainment de eigen nieuwsgierigheid en hebzucht te laten prevaleren boven het belang van de dieren zelf. Dat belang ligt bij een leven in de vrije natuur, waar de mens stopt met stropen en land vernietigen en de dieren met rust laat. Op dit moment creëren we een gehavende Ark van Noach met een verzameling dieren die nooit meer in hun natuurlijke habitat teruggeplaatst kunnen worden. We houden dit in stand onder de nog altijd levendige koloniale mentaliteit van de mens. Een drang tot verzamelen van trofeeën puur ter vermaak. Dierentuinen zijn een zeer triest onderdeel van onze huidige samenleving waar iedereen ongetwijfeld in de toekomst met veel spijt op terugkijkt. Wanneer opent men de ogen en stoppen we deze onderdrukking van de dieren?