Arnon Grunberg en het effect van identiteitsmanipulatie

Arnon Grunberg zei op 4 mei 2020 : ‘Voor mij was het van begin af aan duidelijk: als ze het over Marokkanen hebben, dan hebben ze het over mij.’ Op 15 oktober 2015 schreef hij naar aanleiding van mijn kritiek op enige van zijn standpunten: ‘Op de site van de Volkskrant schreef Meindert Fennema over ‘Joodse kringen’. Hij suggereerde dat ik tot die kringen zou behoren. Nu beschouw ik mijzelf als een Duitser, maar als de heer Fennema een Jood van mij wil maken zal ik hem dat pleziertje niet misgunnen.’

Huh??? (ja, zo schrijf je dat tegenwoordig) Zou Grunberg als Duitser het gevoel hebben dat mensen die het over Minder, minder, minder hebben, ook Duitsers bedoelen?

Nee, dat lijkt me niet.

Zou het dan kunnen zijn dat Grunberg zich op 15 oktober 2015 als Duitser beschouwde en niet als Jood, maar op 4 mei 2020 als Jood en niet als Duitser?

Dat lijkt me ook niet. Grunberg wist in 2015 ook al wel dat zijn moeder ternauwernood Auschwitz overleefd had.

Maar wat dan?

Het lijkt mij een typisch geval van identiteitsmanipulatie. Sommige leden van etnische minderheden willen absoluut niet dat je ze aanspreekt op hun identiteit als lid van een minderheid. Zo antwoorden veel Surinaamse en Antilliaanse Nederlanders als je ze vraagt ‘waar kom je vandaan?’: ‘Uit Rotterdam’. Ze kijken daarbij enigszins uitdagend. Als je daarop laat volgen ‘en je ouders?’ dan loop je de kans dat ze boos worden. Zij willen niet aangesproken worden op hun etnische afkomst. Zij vinden dat een vorm van discriminatie. Zij zijn gewoon Nederlander, punt!

Dat is een honorabel standpunt. Het gekke is echter dat zij zelf op gepaste momenten hun etnische identiteit in de meningenstrijd werpen. Eigenlijk doet Grunberg dat ook in zijn hierboven aangehaalde column met zijn ‘als de heer Fennema een Jood van mij wil maken zal ik hem dat pleziertje niet misgunnen.’ Het is een waarschuwing: ‘Fennema pas op, je bent al bijna een antisemiet.’ In de Groentijd van van het Gronings studentencorps noemt men de fysieke variant van zo’n waarschuwing ’een corrigerende tik’.

Niet eens zo lang geleden overwogen mijn dochter en ik een stuk te schrijven over Zwarte Piet. Haar Antiliaanse huisgenote reageerde daarop met: ‘Aha, twee witte Nederlanders schrijven over zwarte Nederlanders.’ Ik raadde haar aan tegen haar huisgenote te zeggen dat het ging om een stuk van nietgeverfde witte Nederlanders over zwartgeverfde witte Nederlanders. Maar dat deed ze niet. Ze besloot het stuk niet te schrijven.

Identiteitsmanupulatie veroorzaakt bij leden van de dominante etniciteit een schuldgevoel waar zij maar moeilijk mee om kunnen gaan. Bij veel mensen leidt het tot vermijdingsgedrag: het thema etniciteit en afkomst wordt waar mogelijk vermeden. De Amerikanen zijn daar meesters in: niet alleen ras, maar ook etniciteit is daar een taboe onderwerp in etnisch gemengde groepen. Het gevolg is paradoxaal: er is in de VS heel veel anti-racisme, maar er is heel weinig interactie tussen etnische groepen.

Identiteitsmanipulatie roep bij sommige leden van de dominante groep geen vermijdingsgedrag op maar agressie. Toen Sylvia Simons zich aansloot bij DENK met een onmiskenbaar identiteitspolitiek programma bijvoorbeeld. De kern van het identiteitspolitieke eisenpakket is dat leden van minderheidsgroepen zelf bepalen wanneer zij zich beschouwen als lid van zo’n groep en dat leden van de dominante groep niet het recht hebben anderen een identiteit toe te wijzen. Dat heeft iets rechtvaardigs, maar ook iets verwarrends. Die verwarring leidt soms tot gewelddadige agressie.

Toen Sylvana Simons toetrad tot DENK werd een carnavalskraker gelanceerd: ‘Wie zeurt krijgt een beurt’. Het YouTube filmpje is inmiddels verwijderd. Er kwamen veel reacties op dat lied. Op Facebook las ik: “Duw een metalen dildo er in, en laat haar 5 cm NAAAKT boven de grond hangen, dan is het gezeur zo over!!!!!!”

Nu Arnon Grunberg het als Jood (en niet als Duitser) opneemt voor Marokkanen, krijgt hij op zijn beurt veel antisemitische reacties.

Je zou identiteitsmanipulatie als een strategie kunnen beschouwen om racisme en discriminatie zichtbaar te maken.