Anti-rook staatssecretaris biedt de misdaad nieuwe kansen

Een halve eeuw geleden plaatsten gastvrije feestvarkens nog wijnglazen vol sigaretten en sigaren op tafel. Pijprokers golden als gezellig.

Staatssecretaris Maarten van Ooijen (CU) is wat je noemt iemand die een stip aan de horizon zet. Hij wil het aantal rokers in Nederland van 20 tot 5% van de bevolking terugbrengen. Daarom heeft hij zich voorgenomen de prijs van een pakje sigaretten verder te verhogen tot het in 2040 veertig euro kost. Zo zullen burgers worden ontmoedigd te roken. Dat kan niet mis gaan. Kijk maar naar Australië waar ze al eerder voor een vergelijkbare aanpak kozen.

Het is snel gegaan. Een halve eeuw geleden plaatsten gastvrije feestvarkens nog wijnglazen vol sigaretten en sigaren op tafel. Pijprokers golden als gezellig. Met spijkerboek of corduroy jasje was het pakje shag onverbrekelijk verbonden. Doorsnee figuren kochten Samsom of Drum. Als je de indruk wilde wekken van de arbeiders te leren, nam je Zware van Nelle. Met Javaanse Jongens – ook een vorm van matrassenvulling overigens – plaatste een mens zich in de geur van kunstzinnigheid. Dat is nu allemaal voorbij. Een roker is een eenzame figuur die in de regen voor de deur staat te “paffen” terwijl binnen de feestvreugde voortgang vindt. Roken is geen statussymbool meer maar een zwakte. Zelfs met een Romeo y Julieta maak je geen indruk meer.

Nu moeten de overblijvers nog verder de hoek in gedreven worden. Zij zijn onvoldoende geïsoleerd. Zij zijn niet genoeg vernederd.

Van Ooijen vergeet één ding. Waar vraag bestaat, volgt aanbod. Als de staat dat met belastingmaatregelen of verboden verstoort, betreden nieuwkomers de markt: mensen die zich van wet- en regelgeving niets aantrekken. Nu al worden bij tijd en wijle clandestiene sigarettenfabriekjes ontmanteld. Ook is al lang en breed smokkel uit het buitenland op gang gekomen. Van Ooijen zal zeker bereiken dat een deel van de handel in tabaksproducten zich naar het illegale circuit verplaatst. Daar ontbreekt elke controle zodat zeker nog giftiger nog verslavender producten hun weg vinden naar de verslaafden.

In Australië is dat al aan de gang. De douane constateerde een enorme uitbreiding van de tabakssmokkel. In 2021 ving ze 712,7 miljoen sigaretten af en 887,8 ton onbewerkte tabak. Kun je nagaan wat er doorkomt. In 2018 berekende men dat 14,1% van alle opgerookte tabak in Australië smokkelwaar was.

Daarom hoort met die prijsverhogingen van sigaretten in Nederland een behoorlijke uitbreiding van handhaving, politie en recherche gepaard te gaan. Anders biedt Maarten van Ooijen de misdaad nieuwe kansen. En daar blijft het dan bij.  Kamerleden zouden hem moeten vragen  of de maatschappelijke kosten daarvan opwegen tegen de gezondheidswinst die hij hoopt te boeken met zijn prijsverhoging. En hoe de staat de misdaad de pas af gaat snijden. Fraaie beloftes en gelul in het genre van “alles op alles zetten” zijn onvoldoende.

Voor het overige ben ik van mening dat het toeslagenschandaal niet uit de publieke aandacht mag verdwijnen en de affaire rond het Groninger aardgas evenmin.

Beluister Het Geheugenpaleis, de podcast van Han van der Horst en John Knieriem over politiek en geschiedenis.

cc-foto: Gerd Altmann