Als Trump verliest is de ellende nog niet voorbij

In de kop van deze column verwijs ik niet naar de mogelijkheid dat deze idioot bij een nipt verlies mogelijk nog een burgeroorlog gaat beginnen. De mogelijkheid dat Trump die gaat winnen is klein, en het is toch al een chaos in de VS.

Als Trump verliest is het probleem – waardoor hij de vorige verkiezing won – alleen maar groter geworden dan vier jaar geleden. Hetzelfde probleem dat ook andere potentaten als Poetin, Dutarte, Bolsanero, Orban en nog een hele serie populisten aan de macht hebben gebracht in het afgelopen decennium. De totale polarisering van mensen in groepen naar ras, religie, etniciteit of gender.

Een probleem dat we ook in Nederland hebben. De uiterst rechtse populistische FvD en PVV, samen goed voor 20% van de stemmen, weten daar ook goed gebruik van te maken. De VVD en het CDA (ook niet vies van populisme en anti-migratie sentiment) lijken nog het fatsoen te hebben om niet te willen praten over een coalitie met deze partijen. Maar we hebben wel vreemdere, onverwachte wendingen gezien in de politiek.

Vanochtend in de spiegel zag ik het werkelijke probleem waar deze wereld aan lijdt. Ik zag een witte oude man met een mening. Behorend tot de groep jongbejaarden die nog steeds de wijsheid in pacht denkt te hebben. Een groep die eigenlijk al opzij wordt gezet als oud en niet meer van nut. Maar ook ik behoor inmiddels tot een minderheidsgroep. En zo behoort iedereen wel tot een minderheidsgroep die niet gewaardeerd wordt.

De boeren die toch iedere dag het volk voeden. Het slecht betaalde onderwijspersoneel dat probeert om onze jongeren nog wat beschaving door te geven. De zorgwerkers die nu tijdens de tweede golf bijna geen applaus meer krijgen. Groningers, Limburgers, homo’s, transgenders, minimumloners, KLM piloten, bijstandsmoeders etc., etc. Het zijn allemaal groepen die zich onvoldoende gezien, gehoord voelen. En onveilig. Met als minst gewaardeerde groep de allochtone Nederlanders, die bovendien nog eens als kop van jut worden gebruikt door de populisten.

De filosoof Fukuyama noemt in zijn boek “Identiteit”, de oorzaak van de electorale drama’s waar we het laatste decennium mee te maken hebben. “Voorheen streefde de liberale democratie naar universele erkenning van het burgerschap. Nu heeft identiteitspolitiek op basis van religie, ras, etniciteit of gender de overhand,” aldus Fukuyama. Volgens hem zitten we in de greep van machtige belangengroepen en vast in een systeem dat niet in staat is zichzelf te hervormen. In de VS kon zo een man die noch eerlijk, noch betrouwbaar, noch toegewijd aan het algemeen belang, president worden.

De eens zo machtige natie met hele vriendelijke mensen was al voor Trump verscheurd geraakt. Deze megalomane idioot heeft dit aangewakkerd tot een sinister dieptepunt. Hij heeft vier jaar lang haat gezaaid, gelogen en racisme aangewakkerd. Moet nu in die verdeelde wereld een hoogbejaarde tegenstander met het charisma van een bankstel de brokken weer aan elkaar lijmen? Schier onmogelijk. Zo zal de ellende in de Filipijnen, Rusland, Polen en Hongarije ook lang voortduren nadat de potentaten daar verdwenen zijn.

Er is behoefte aan een echte hervorming. Daarvoor zijn we aangewezen op niet-conservatieve politici. Er moet een antwoord komen op het neo-liberalisme dat de wereld de afgelopen veertig jaar naar de ratsjmodee heeft geholpen. Een post-liberalisme dat het identiteitsprobleem kan aanpakken door het te benoemen en er op radicale manier een oplossing voor te vinden.

Eén wet waaraan we ons allemaal houden, zo simpel is het eigenlijk. Die wet moet zorgen voor gelijkheid: sociaal en economisch. Die mag getart worden met burgerlijke ongehoorzaamheid en wetsvoorstellen. Maar we moeten ook het recht en de vrijheid hebben om onze eigen cultuur en de identiteit te kunnen behouden. Net zo goed als we naar de zwartekousenkerk kunnen, mogen we ook het islamitisch geloof belijden. We kunnen als homo’s hand in hand over straat en worden niet anders behandeld door de politie als we donkerder van kleur zijn dan een ander.

Het populisme zal dan vanzelf verdwijnen. Het is nu maar een kleine groep die, gedreven door fanatisme en racisme, een grotere groep meesleept. Een groep mensen met (onterechte) angst. Angst of de immigranten wel voldoende integreren? Angst voor te veel vluchtelingen. Angst voor hun veiligheid.

De overheid moet meer respect gaan tonen voor al die diverse culturen die zich ondergewaardeerd voelen. Om Fukuyama nog een keer te citeren: “Een beleid dat gericht is op integratie zou goed zijn voor de nationale cohesie.” De strijd is vannacht niet gestreden in de VS. Letterlijk niet omdat Trump zo goed als zeker dwars gaat liggen. Maar ook als hij uiteindelijk verliest, blijven we met heel wat brokken zitten.

Een minuut voor twaalf: start de radicale hervorming