Als iedereen je mag, doe je niets betekenisvols in het leven

De eeuwige optimist De vraag die mij vaak gesteld wordt, is: ‘Waarom zijn zwarte activisten in Nederland zo negatief? Waarom is men niet optimistisch?’ Gevolgd met: ‘Kijk naar Humberto Tan, Jörgen Raymann en Simone Weimans. Wees dankbaar dat je mag leven in het meest tolerante en vreedzame deel van de wereld.’ Dit zijn de reacties die je te wachten staan als je je stem laat horen voor een samenleving waar allen die zich in Nederland bevinden, in gelijke gevallen gelijk dienen te worden behandeld. We kunnen ook die vraag omdraaien: waarom klagen witte Nederlanders, terwijl ze overal naartoe kunnen reizen met hun witheid zonder gezien te worden als asielzoeker? Hoe zou men het vinden als ik het positieve aan de zee als argument gebruik om te zeggen: ‘Wat maakt het uit als plastic tasjes achterblijven in de zee? Maak je druk om ergere dingen.’

Ziet u hoe onzinnig het is om van de ander te vragen om weg te kijken, omdat het activisme van de ander jou niet zint? Ik strijd niet tegen institutioneel racisme omdat ik niets beter te doen heb, maar simpelweg omdat ik niet anders kan. Ik heb de haat in de ogen van mijn landgenoten gezien op de snelweg naar Dokkum en op andere plaatsen, mijn relatie met de moeder van mijn kinderen is stukgelopen omdat de strijd haar teveel werd. Ik leef al vier jaar in financiële onzekerheid. Dit is slechts de shortlist. Ik heb witte mensen zien komen en gaan, alsof zwart activisme een galerie is en iedere keer denk ik bij mezelf: ‘Ik wou dat ik het privilege had om uit de strijd te stappen wanneer het mij uitkomt om verder te gaan met mijn leven’. Ik heb niet het privilege om de strijd tegen de machtsstructuren die mijn gemeenschap onderdrukken, los te laten en met ‘belangrijke dingen’ bezig te zijn. Want ook al ben je niet met racisme bezig, racisme is bezig met jou.

Witte versie MLK Tot mijn tienerjaren was ik alleen bekend met de witte versie van Martin Luther King. De zwarte versie, de meeste accurate, kwam pas jaren later. Tot mijn tienerjaren had ik weinig tot geen overeenkomsten met de man met wie witte mensen wegliepen. Hij vertelde een mooi verhaal van liefde en hoop, maar dat was niet mijn verhaal. Mijn verhaal was wanhoop, ruwe diamant, verstoten en weggestopt, diep in de Bijlmer. Mijn verhaal was de zwarte ervaring, die zelfs ‘mensen van kleur’ overvalt. Mijn verhaal weerklonk in de zwarte kerken op zondagmiddag, in de kapperszaken onder de Bijlmerflats en aan de keukentafel bij het familiediner. Mijn verhaal werd gearticuleerd door Anton de Kom, Philomena Essed en Malcolm X. Martin Luther King, de man die bekend zou moeten staan om zijn strijd tegen armoede, de Vietnamoorlog, kapitalisme, politiegeweld, racisme en werkloosheid is nu vooral bekend om één luisterrijk betoog.

Zijn zwarte ervaring is losgekoppeld en ondergeschikt gemaakt aan het verhaal dat het westen zichzelf graag vertelt. Niet bedreigend, niet confronterend, maar benaderbaar. Martin Luther King is van ons allemaal. Maar voordat hij van ons allemaal werd, was hij een zwarte man. Zijn strijd is begonnen met de manier waarop de wereld hem als zwarte man behandelde. Martin Luther King was een man van oneindig optimisme, charisma en vooral hoop, maar hij was ook de zwarte man voor wie witte mensen bepaalden waar hij mocht wonen – in the getto, waar hij onderwijs mocht genieten – aan een gesegregeerde school. Hij was de zwarte man voor wie witte mensen haat koesterden, en de zwarte man die zij uiteindelijk om het leven brachten. Hij was de zwarte man die zijn plek niet kende.

Witte gematigde Een van de grootste teleurstellingen van Martin Luther King was de apathie van de witte gematigden, die orde belangrijker vinden dan onrecht en het verkrijgen en behouden van materialisme en vriendschap boven een rechtvaardige wereld stellen. In de ruim 50 jaar tussen het moment waarop King het opschreef op toiletpapier in een gevangenis in Birmingham, Alabama en nu, is niets veranderd. Noch in Amerika, noch in Nederland. Regelmatig word ik benaderd door witte gematigden, die mij dringend verzoeken om niet te gaan protesteren tijdens de nationale intocht, omdat er kinderen bij zullen zijn. Ik heb heel veel respect voor alle witte mensen die uit hun bubbel durven te stappen om aan de goede kant van de geschiedenis te staan. Petities en een open brief aan de NTR ondertekenen, zijn in deze tijd waarin openlijk racisme het nieuwe ‘normaal doen’ is, een gedurfde stap, maar het moet niet daarbij blijven.

Ik verwacht van mijn witte bondgenoten dat ze begrijpen dat als witte ouders er bewust voor kiezen hun kinderen naar een intocht mee te nemen die zoveel mensen dehumaniseert, een tegenprotest in de vorm van onze aanwezigheid onontbeerlijk is. Toen onderwijzers op 12 december en 14 maart gingen protesteren tegen de lage salarissen en hoge werkdruk hoorde ik diezelfde witte gematigden niet zeggen: ‘Hé, de kinderen worden er de dupe van.’ Toen was er begrip en medeleven. Maar keer op keer moeten wij aanhoren ‘Het is niet de juiste tijd’, ‘Het is niet de juiste plek’. De apathie van witte gematigden die eigen belang belangrijker achten dan het collectief belang dragen bij aan de onderdrukking die wij van ons proberen af te schudden.

Een mens Martin Luther King liet zien wat ons te wachten staat als wij een mens willen zijn. Geen Jezus, maar een mens. Een mens met passie, naastenliefde, verantwoordelijkheid en eindeloos optimisme. Maar ook een mens met tekortkomingen en immense ruimte voor verbeteringen. De toekomst van Nederland ligt in onze handen, en straks in de handen van onze kinderen en kleinkinderen. We wonen hier met verschillende mensen, verschillende culturen en tradities. Allen even mooi en even belangrijk. Maar ook de vrijheid van meningsuiting koester ik enorm. Kritiek op alle heilige huisjes en boeken verwelkom ik zeer. Echter eenzijdige kritiek op de islam en de Koran verwerp ik met de luidste stem die ik heb en met vurig protest. Je zal mij altijd aan de kant van de Koerden en de Palestijnen vinden, maar ook aan de kant van mensen in armoede hoewel ze 40 uur per week werken, aan de kant van degene die niet verder komen dan armoedige huisvesting en aan de kant van Turkse-Nederlanders die zich constant moeten verantwoorden voor wat er in Turkije gebeurt.

Er is hoop Je vindt mij aan de kant van degenen die onderdrukking willen overwinnen. Mijn strijd staat niet los van de strijd van anderen. Een Nederland dat mij goed behandelt, maar mijn trans-buren of vluchtelingen met pure haat bejegent, is niet het Nederland dat ik wil doorgeven aan de volgende generatie. Nederland is mijn huis en mijn huis is onaf. De bouwstenen liggen op hun plaats, het kraanwater is schoon en de meubels kijken verliefd naar elkaar, maar de sfeer is verziekt. Verziekt door degenen die zich superieur wanen en zich zodanig gedragen, door politici die discriminatie en racisme in het land aanwakkeren, door een overheid die onrechtvaardige wetten door de strot van haar volk ramt, door gebrek aan kennis over ons koloniale verleden en onze migratiegeschiedenis, verziekt door xenofobie, armoede en economische ongelijkheid.

Mijn huis is onaf, maar er is hoop. Ik zie jonge tulpen hun hoofdjes boven het maaiveld uitsteken. Ze zeggen ‘Stem op een vrouw’, ze nodigen je uit voor ‘The Black Archives’. Ze eisen hun stad, hun dorp terug, van gentrificatie en gaswinning. Ze reiken vluchtelingen, weggewaaid uit hun geboorteland door onze bommen en wapens, de hand en zeggen: ‘Kom maar binnen, hier kun je tot rust komen.’ Zij vertegenwoordigen het beste in ons. Zij vormen de schakel tussen een bloedig verleden en het Nederland van morgen. De mooie tekst in Artikel 1 van de grondwet is nog altijd een onvervulde wens van de voorouders. Mijn hoop is dat wij niet het Nederland van vandaag, maar het Nederland van morgen overdragen aan onze kleinkinderen.