Als je dromen je depressief gaan maken

Een teleurstelling kan uitdraaien op een schitterend ongeluk. Denk ik. Omdat ik om me heen merkte dat het onderwerp van onze vorige briefwisseling bij veel mensen een snaar raakte, omdat jij een paar interessante nuances aanvoerde, en omdat je mij een vraag stelde die ik wil beantwoorden, ga ik door waar we gebleven waren.

Wat vooraf ging: veel mensen dragen stilletjes een grote teleurstelling met zich mee, die het resultaat is van een al even stilletjes gekoesterde droom. Die droom uiten we liever niet omdat ie te kwetsbaar voelt. Het is namelijk een kinderwens, die in een donker hoekje van onze ziel opgeborgen heeft gezeten en door isolement en gebrek aan interactie een kinderwens is gebléven. De wens heeft niet de kans gehad een grote-mensen-wens te worden…..

Is dromen enkel frustrerend, of juist nuttig? Misschien zelfs noodzakelijk? Is er een duidelijk onderscheid tussen gezond en ongezond dromen? Doet de uitkomst ertoe?

Interessant is hoe we onze kinderen aanraden om met dromen om te gaan. Berucht zijn natuurlijk de voorbeelden van ouders die via hun kinderen hun eigen, onvervulde dromen alsnog najagen. Anderzijds ken ik mensen die hun kinderen absoluut ontraden om al te grote dromen na te jagen. “Dat wordt meestal toch niks, en wat heb je dan”, zeggen ze.

Ja…. wat heb je dan? Dan heb je de weg er naartoe nog, die je hebt afgelegd. Mijn jongste zoon speelt hoog tennis. Wat wij hem mee willen geven over dromen vonden wij geen simpel vraagstuk, en het confronteert ons behoorlijk met onszelf. Wij kwamen er op uit dat wij zeker vinden dat hij ervoor moet gaan, zolang de liefde voor tennis de boventoon voert en de weg daardoor niet enkel afzien is. We hebben het grote geluk dat hij zelf een brede blik houdt voor allerlei andere mogelijkheden in het leven, en wij moedigen dat ook nog eens aan. Bovendien hinten we subtiel dat het de vraag is of hij het leven van een toptennisser leuk gaat vinden. Kan zijn, kan ook van niet. Vinger aan de pols houden, de hele weg lang….

Ondertussen is er sowieso die weg. Die leert hem van alles, wat hij naar zoveel andere gebieden van het leven mee kan nemen. Over omgaan met twijfel, met angst, met druk, het vertrouwen op zijn intelligentie, over hoe hij zichzelf het beste kan helpen onder druk, hoe hij onder spanning toch lol kan hebben, en zo kan ik nog uren doorgaan.

Dat brengt me bij jouw vraag aan mij… Je vroeg je af wat er tussen mijn droom en de droog klinkende constatering “dat het kennelijk niet de bedoeling was” (dat mijn droom uitkwam), was gebeurd? Veel. En het duurde vrij lang. Hoe langer het uitkomen van mijn (gênante) droom op zich liet wachten, hoe meer ik begon te vrezen dat mijn leven aan het mislukken was. Ja, zo groot werd dat. Ik had maar één route voor ogen, immers, en één finish. Ik betrok het niet bereiken van mijn doel steeds meer op mijn hele persoon. Ik had “het” niet. Op geen enkel gebied. Ik zou er op elk gebied waarschijnlijk altijd nèt naast zitten, werd mijn overtuiging…..

Ik zal niet zeggen dat dit de hoofdoorzaak van mijn depressies was. Nee, er speelde meer. Maar het was zeker hele krachtige pokon op het depressie-zaadje. Het beoogde doel heeft me belet om van veel genietbare dingen te genieten. Serieus, Bram, als er een God is, en als die mij uitgekiend toespeelde wat er op mijn pad kwam, dan zou ik me kunnen voorstellen dat ie af en toe behoorlijk beteuterd was over hoe weinig oog ik had voor dingen die hij precies op maat voor mij had uitgezocht en op me af had gestuurd. Cadeautjes, die ik niet waardeerde, zelfs niet zag, want ik keek maar één kant op. Ook in de liefde maakte ik die vergissing… een mooi onderwerp voor een andere keer.

Ik verwijt mezelf dit allemaal niet, maar spijtig is het wel dat ik pas laat in de gaten kreeg (vind ik) wat echt bij mij paste, en waarom. Mijn aandacht verplaatste zich -uiteindelijk, eindelijk-  van het einddoel van de droom naar het herkennen van het diepere verlangen dat verscholen zit in die droom. In mijn geval, heel simpel: zie mij. Het verplaatste zich pas toen ik eenvoudigweg moegestreden was in de verkeerde oorlog. Het was op. Ik gun een ander om dat vóór te zijn, dit is een van de drijfveren waarom ik op dit onderwerp terug wilde komen.

Het verlangen om door velen prettig bedwelmend maar anoniem geadoreerd te worden, maakte plaats voor het verlangen om door een paar belangrijke mensen als mijn meest wezenlijke zelf gezien te worden. Het verlangen om te schitteren voor velen maakte plaats voor de realiteit dat ik kleinschaliger een veel wezenlijkere impact en connectie voel.

“Durf te dromen”, gillen media en social media ons toe. Daar mag wel een genuanceerdere bijsluiter bij, vind je ook niet, Bram?

Je werpt weer een hoop op… Ik voel me echt een psychiater als ik lees wat je schrijft: er hoeft niet zo heel veel teruggezegd te worden, maar het is wel belangrijk dat ik er bij blijf. Want als ik, een verondersteld betrokken professional, jou ook al niet zie in zo’n kwetsbaar verhaal?

Er is wel iets dat me opvalt in je betoog, en niet alleen deze keer: wat denk je toch veel na, en wat speelt er zich veel in je hoofd af… Gezien willen worden is toch een gevoel? Niet de logische uitkomst van een rationeel betoog? Jij wilt gezien worden PUNT. Of anderen dat ook hebben maakt toch eigenlijk niet uit? En wat ze er van vinden nog veel minder?

Je kunt dromen gebruiken bij de constructie van je eigen verhaal. Dat gebeurt heel veel. En regelmatig gaan anderen jou ook nog de betekenis van jouw droom vertellen, als je die met ze deelt. In mijn beroepsgroep was het honderd jaar geleden mateloos populair.

Weet je wat ik geloof? (met de nadruk op geloof, want ik weet het natuurlijk ook niet allemaal precies) Ik geloof dat mensen beestjes zijn die vanwege het bezit van hun brein, en met name hun hersenschors, van nature gedwongen worden om na te denken over hun gevoel. Maar teveel nadenken helpt niet, sterker nog: beter voelen zou de meeste mensen veel meer dienen. Jij en ik daarbij inbegrepen. Intelligentie garandeert geen geluksgevoel of tevredenheid, het is zelfs de vraag of goed kunnen nadenken behulpzaam is in het gevoelsleven.

Dromen zitten in het schemergebied. Tussen waken en slapen, maar ook tussen denken en voelen. En daarmee lenen ze zich perfect om levensvragen in te spiegelen, om er een duiding aan te geven die past bij het moment waarin jij je in het leven bevindt. Maar: waarom droomt de een meer dan de ander? Waarom kennen sommige mensen de inhoud van hun droom gedetailleerd op het moment dat ze wakker worden, terwijl anderen bij het geluid van de wekker alles al kwijt zijn?

Dromen, maar meer nog de interpretatie ervan, worden, zoals ik al zei, vooral ingezet om de levensvragen waar mensen mee stoeien kloppend te maken. Ze worden ingepast in een hoogstpersoonlijk verhaal over de betekenis van het leven. En ik denk dat jij, net als ik, dromenduider bent. Wij kennen onze dromen een bepaalde waarde toe, anderen doen dat niet, of veel minder.

Naast de letterlijke dromen waarover het hierboven ging, lees ik in je verhaal ook iets over de spreekwoordelijke dromen ofwel de wensen en verlangens. En daarin maak je dan een onderscheid tussen kinderlijke verlangens en die van de volwassenen. Waarom is dat? Zegt dat niet heel veel over jou? Ik zit nog altijd vol met behoeftes die er al op heel jonge leeftijd waren. Ze zijn onontwarbaar vermengd met de fantasieën die in het hier en nu spelen. En het maakt me werkelijk niets uit.

Is volwassen worden niet ook simpelweg om vol te gaan staan voor al je eigen ambities en behoeften? Niet een klusje dat klaar is in dezelfde periode dat je je rijbewijs haalt, maar een doelstelling die sommigen pas bereiken als ze de vijftig al zijn gepasseerd (ik beken…) en waar anderen misschien wel nooit aan toe zullen komen? Het is interessant om te zien hoe jij je eigen verhaal wilt laten verhouden tot dat van jullie zoon. Ging je moeder daar ook zo gewetensvol mee om, in de relatie met jou?

In deze zin zeg je precies wat we niet moeten doen: ‘Berucht zijn natuurlijk de voorbeelden van ouders die via hun kinderen hun eigen, onvervulde dromen alsnog najagen’ Dat is toch vreselijk? Het gaat om ouders die hun eigen onvervulde dromen alsnog proberen te realiseren via hun kinderen. De kinderen worden ingezet als instrument, door ouders die niet genoeg hebben aan zichzelf. Zijn we weer terug bij mijn fascinatie voor de parentificatie. Het getuigt van volwassenheid dat jullie zo zorgvuldig omgaan met die getalenteerde tenniszoon. Fijn voor hem ook. Maar is het echte pijnpunt niet dat jij dat zelf zo gemist hebt, die ouders? En dat grootschalige, maar anonieme en onpersoonlijke bewondering op sociale media daar nooit compensatie voor kan bieden?

Toch het Florence Nightingalesyndroom, lieve Mirjam: goed voor al jouw dierbaren zorgen terwijl je nog steeds ook iets steviger zou mogen gaan staan voor die diepe eigen behoefte om gezien te worden. Daar is niet geks aan, je lijkt wel een mens.

Ik hoop dat ik je iets heb gebracht, dat geeft mijn leven extra kleur. Tot snel weer!

Bram