Alles beter dan geen klimaattop

De afloop van de klimaatconferentie in Dubai past in een patroon van andere grote VN-conferenties, een klok die wordt stilgezet, overleg in ‘blessuretijd’, contacten in wandelgangen waar driftig onderhandeld maar weinig gewandeld wordt, het zoeken naar compromissen, geen uitloop mogelijk want het conferentiegebouw moet worden vrij gemaakt, is het niet voor een boksgala dan is het wel voor een winterspektakel, het wegen van woorden – het verschil tussen shall en should kan van doorslaggevend belang zijn.

Met in Dubai een beter resultaat dan de laatste dagen van de conferentie werd verwacht. Aan grote woorden geen gebrek: de conferentie gaat de geschiedenis in als het moment waarop de wereld afscheid neemt van kolen, olie en gas; de eerste COP waar het woord fossiele brandstoffen daadwerkelijk in het ontwerpbesluit voorkomt; is het begin van het einde van het tijdperk van fossiele brandstoffen; het beste resultaat sinds de klimaatconferentie van Parijs; het multilaterisme is overeind gebleven.

Allemaal waar, maar zonder duidelijke afspraken over ‘groene’ alternatieven. Het doel vanuit het klimaatakkoord van Parijs om de opwarming ‘ruim onder de 2 graden’ te houden en alle actie te richten op 1,5 graad is bij lange na niet in zicht. Het begin is er, maar van een einde aan het gebruik van fossiele brandstoffen is geen sprake.

Ander voorbeeld van vooral mooie woorden, maar beter iets dan niets: de toezegging dat er aanmerkelijk meer geld komt voor aanpassing aan de gevolgen van de klimaatverandering bovenop de al eerder toegezegde 200 miljard. Daarbij gaat het om irrigatie en waterberging, maar ook om investeringen in nieuwe vormen van landbouw en voedselgewassen, vooral belangrijk voor opkomende landen.

Zoals altijd kwam het er de laatste dagen op aan en werd hard tegen hard gespeeld. Voorzitter Sultan Al-Jaber kwam vlak voor het officiële slot met een voor de meeste deelnemers onaanvaardbaar voorstel. Een vrijblijvend keuzemenu met voor iedereen wat wils.

Meteen gaf de Al-Jaber van Dubai aan dat hij niet van plan was de hakken in het woestijnzand te zetten. ‘U weet dat ik wil dat u op alle punten de hoogste ambitie waarmaakt, ook op het gebied van fossiele brandstoffen.’ De sultan had toch de schijn al tegen: in naam pleitbezorger van alternatieve energie, in het dagelijks leven topman van het oliebedrijf van Dubai.

Vanuit zijn dubbelrol heeft hij er uiteindelijk voor gekozen van de conferentie een succes te maken. Golfstaten als Dubai willen geopolitiek steeds meer gewicht in de schaal leggen en een mislukte klimaattop past daar niet bij. Bovendien zou de sultan als geen ander moeten weten dat het eens gedaan is met de fossiele exporten. Dan kan het verstandig zijn in te zetten op andere vormen van energie.

En hij kreeg het machtige Saoedi-Arabië daarin mee. Mogelijk vermoedden de Saoedi’s als dat als enige dwars liggen slecht zou vallen bij de rest van de wereld. Of wilde Saoedi-Arabië buur- en bondgenoot Dubai niet afvallen?

Het hoofd van de delegatie van de Europese Unie, de net aangetreden Wopke Hoekstra, temperde vanaf het begin de verwachtingen en bleek bereid tot compromissen. De vrees bestond dat de EU zich te veel op de borst zou slaan en vooral wilde laten zien hoe goed de EU bezig is. De vraag is of zijn voorganger Frans Timmermans het zoveel beter had gedaan. Hoekstra reageerde eerst fel op de ‘onaanvaardbare’ voorstellen van het voorzitterschap, was tot overleg bereid wat uiteindelijk leidde tot een beter eindresultaat dan verwacht.

Met dat resultaat verstomt waarschijnlijk – in ieder geval voorlopig – de kritiek dat dergelijke massale (en vervuilende!) toppen achterhaald zijn. Dubai was de massaalste tot nu toe. Wat is het voordeel van dergelijk topoverleg en wat is het alternatief?

Critici van de huidige topconferenties bepleiten kort topoverleg tussen regeringsleiders en ministers van milieu en financiën om het eens te worden over uitgangspunten. In een klein gezelschap van wetenschappers kan dan later de uitwerking worden gedaan. Maar de vraag is of die wetenschappers voldoende ruimte hebben om tot resultaten te komen.

Ook meer overleg in de plenaire vergadering hoeft niet meteen tot betere uitkomsten te leiden. Ook met overleg in de plenaire vergadering zullen andere bijeenkomsten in de marges van de conferentie blijven bestaan. Sterker nog: die zullen nog meer achteraf plaatsvinden dan nu het geval is. Tegenstanders van klimaat- en milieumaatregels zullen zeker niet het achterste van hun tong laten zien.

Het zijn juist die informele bijeenkomsten waar meningen worden uitgewisseld, standpunten verduidelijkt die bijdragen aan de dynamiek van conferenties zoals die in Dubai. Net zoals het ‘randgebeuren’, wat vaak als overbodig franje wordt gezien. De klimaattoppen fungeren, met al hun beperkingen, bij uitstek in die rol elkaar ontmoeten. Is het niet bij de onderhandelingen dan is het wel bij een door NGO georganiseerde demonstratie, een lezing, een netwerkborrel of de presentatie van alweer een nieuwe vinding voor CO2-opslag.

Zelfs de aanwezigheid van de olie-industrie kan als positief worden gezien. Oliemaatschappijen investeren op grote schaal in alternatieve energie. Niet alleen uit maatschappelijke of ethische overwegingen, maar om de toekomst zeker te stellen. Zou dat ook gebeurd zijn zonder al die klimaatconferenties?

Het is niet onwaarschijnlijk dat de enorme opkomst van windturbineparken en zonnepanelen, isolatieacties niet (op de huidige schaal) plaatsgevonden zou hebben zonder de rapporten van internationale klimaattoppen. Zou Musk met een Tesla zijn gekomen als uit die topbijeenkomsten niet naar voren was gekomen dat het gebruik van fossiele brandstof drastisch verminderd moet worden? Dat geldt ongetwijfeld voor veel andere industriële initiatieven: energiezuinige accu’s en batterijen, waterstof, warmtepompen. Het recente alarmerende rapport van UNEP (3,5 graad opwarming!) zou ook niet zo in de belangstelling hebben gestaan als er geen internationaal overleg was geweest.

Na de mislukking van een aantal klimaatconferenties is wel eens gesuggereerd er maar helemaal mee te stoppen. ‘Dubai’ toont aan dat dat geen goed idee. Zelfs beter een deels mislukte conferentie dan geen conferentie.

Wat is het alternatief? Overlaten aan maatregelen op nationaal niveau? Het is goed dat er internationale afspraken zijn die, hoe zwak misschien ook, toekomstige rechtse regeringen in Europa en de Verenigde Staten ervan zullen weerhouden geen klimaatmaatregelen meer te nemen of terug te draaien ingeslagen paden om te draaien. En waar is oog voor de lange termijn op klimaat- en milieugebied als conferenties als die in Dubai niet meer plaatsvinden? Zelfs als topoverleggen weinig concrete resultaten opleveren leiden ze wel tot bewustwording en vormen een stimulans voor beleidsmakers, bedrijven en burgers maatregelen te nemen.