Alleen met een goed diversiteitsbeleid vindt een opleiding de knapste koppen

Nu de Black Lives Matter-beweging ontkracht wordt door acties van allerlei mafklappers, komt er een tegenbeweging op gang om de status quo te handhaven. Zo wordt steeds meer kritiek gehoord op het diversiteitsbeleid in het hoger onderwijs. Universiteiten en hogescholen zouden daardoor hun hoofddoelstelling uit het oog verliezen: met inzet van het beste intellect op zoek gaan naar de waarheid. Zoiets beweert bijvoorbeeld de Leidse wetenschapsfilosoof Alban Mik in NRC.

Heel in het kort komt zijn betoog erop neer dat de universiteit de knapste koppen moet aantrekken. Hij denkt dat het streven naar diversiteit die doelstelling in de weg zit.

Dat hoor je wel meer in kringen van recruiters. Zij noemen zich kleurenblind. Zij denken dat niemand gediend is bij medewerkers die op hun afkomst en niet op hun vakkennis zijn geselecteerd. Ook zijzelf niet want er hangt toch een luchtje aan. Zulke mensen vragen zich nooit af of zij door hun eenzijdige blik niet de knapste koppen missen in plaats van die te identificeren.

In het grootste deel van de wereld is het onderwijs hiërarchisch ingericht. Hoe theoretischer je opleiding, hoe meer je met je hoofd moet werken en niet met je handen, des te hoger word je aangeslagen. Een geniaal timmerman die voor elk probleem in zijn vak een oplossing weet, heeft een aanzienlijk lagere status en salaris dan de kernfysicus met dezelfde eigenschappen. Dat heeft tal van gevolgen. Omdat een professor aan de universiteit zo serieus wordt genomen, mag hij in de krant en de talkshows zijn licht laten schijnen over tal van onderwerpen waarvoor hij nooit heeft doorgeleerd. Een meester timmerman wordt dit privilege zelden gegund. Hij kan natuurlijk gaan twitteren of instagrammen maar dan hoort hij bij de domme massa die de sfeer verziekt, om het bijbels te zeggen: hij is dan een vlieg die de zalf bederft.

Als je er goed over nadenkt, is dat raar. Maar dit voor deze maal terzijde.

Nu geldt uiteraard voor elke opleiding van welk niveau dan ook dat die moet zien leerlingen aan te trekken met de grootste aanleg voor de gedoceerde vakken. Op die manier komt iedereen daar terecht waar zijn of haar talenten optimaal tot uiting komen. Dit is tegelijkertijd in het belang van de samenleving want daardoor komen de juiste mensen op de juiste plaatsen.

Nu blijkt dit om tal van redenen niet het geval. Nu niet en in het verleden ook niet. Zo geeft maar al te vaak bij de selectie voor verschillende schooltypes niet talent de doorslag  maar andere elementen zoals afkomst, huidskleur en status van de ouders. Heel veel talentvolle kinderen groeien op met vaders en moeders die zelf niet mochten of konden doorleren. Zij onderkennen dan in veel gevallen de gaven van hun kroost niet. Daardoor komen die niet tot ontwikkeling. Omgekeerd hebben hoog opgeleide ouders de neiging de cognitieve vaardigheden van hun kinderen te overschatten. Zij stimuleren ze juist tot doorleren zelfs wanneer dit alleen maar tot tranen, frustratie en minderwaardigheidscomplexen leidt. Toen mijn ouders me naar het gymnasium lieten gaan, omdat ik het voor minder niet deed, maakte opa zich tot tolk van de hele familie: dit was te hoog gegrepen voor ons soort mensen. De collega’s van vader vreesden, dat ik hem later met de nek aan zou kijken als ik opgestegen was naar de hogere middenklasse. Gelukkig luisterden mijn ouders niet naar dit negatieve gepraat.

Aan de andere kant hoor je op BNR de hele dag reclames van particuliere opleidingen, die je kinderen tegen een hoog lesgeld klaarstomen voor het eindexamen ook al zijn ze te dom om voor de duvel te dansen.

Er zijn buiten talent heel veel factoren die school- en studiekeuze bepalen.

Daardoor komen de knapste koppen juist niet op de universiteit. Ze verkommeren in allerlei bullshitbaantjes in plaats van dat zij parallelle universa ontdekken. Bij wijze van spreken dan. Dit gebeurt wereldwijd. En op grote schaal. Wie weet staat ergens een vijftiger pizza’s te bakken, die anders de grote stap had kunnen zetten naar de ontwikkeling van een coronavaccin.

Scholen die werkelijk streven naar excellentie investeren dan ook juist in de zoektocht naar talent daar waar het anders onder de radar zou blijven. De kans dat eindexaminandi hun mogelijkheden onderschatten, is op de Bijlmer Scholengemeenschap een stuk groter dan op het Erasmiaans Gymnasium. Het ligt dan voor de hand dat universiteiten en hogescholen zich met hun voorlichting en recruiting juist op zulke scholen richten. De leerlingen van het Barlaeus, het Vossius, het Erasmiaans en het Marnix vinden zelf hun weg wel evenals die van het Haganum met dat kekke torentje op de Laan van Meerdervoort.

De cultuur, het taalgebruik, de algemene ontwikkeling en de manier van doen in de theoretische vormen van het onderwijs zijn die van de Nederlandse culturele en financiële elite. Dat is zo gekomen in de negentiende eeuw. Wie zich daar niet zo gemakkelijk in kan bewegen, loopt al gauw een achterstand op. Dat doet heel wat talent de das om. Daarom hoort een behoorlijke opleiding faciliteiten te bieden om je daarin bij te spijkeren. Die hoeven helemaal niet speciaal voor studenten van kleur te zijn of zo. Die zijn voor iedereen toegankelijk. Het is uiteraard wel het geval dat je een extra voorsprong krijgt als je naast deze  aangeleerde cultuur en algemene ontwikkeling ook nog die van het oorspronkelijke thuisland tot je beschikking hebt omdat je ouders die van huis uit hebben meegegeven. Je beschikt dan over  een bredere blik dan je medestudenten die slechts met één taal en één cultuur zijn opgegroeid, ook al is dat de dominante. Daar houden zij hun hele leven last van terwijl jij van nature een kosmopoliet bent.

Diversiteitsbeleid is dan ook niet in tegenspraak met de zoektocht naar de knapste koppen. Het is een noodzakelijke voorwaarde. Anders wacht een opleiding op zijn best de middelmaat.