Afvalgekte in gemeenten is gevolg van politieke keuzes

Ten onrechte heeft de Rijksoverheid – in opdracht van de EU – het probleem van het restafval, via de gemeenten bij de inwoners neergelegd. Huishoudens zouden teveel restafval veroorzaken en gemeenten moeten dit terugdringen, zo is de redenering. Gemeenten die daarin niet slagen krijgen een boete.

Het doel achter de maatregelen is dat er minder restafval ontstaat en dat er meer wordt gerecycled. Met dat doel is niets mis. Maar de bedachte oplossing is een enorme omweg en dit leidt alleen tot meer problemen. Dat stelt ook het Afvalfonds Verpakkingen, dat namens de producenten de producenten verantwoordelijk is voor recycling. De doelstelling om de hoeveelheid restafval te beperken, zou averrechts werken, omdat het juist leidt tot vervuiling van PMD (plastic verpakkingen, metalen blikjes en drinkpakken). Dat probeleem wordt volgens de sector steeds groter.

Hoe werkt het op dit moment? De landelijke overheid heeft het probleem neergelegd bij de gemeenten, onder dreiging van hoge boetes als de restafvalcijfers niet dalen. Veel gemeenten schieten hierdoor in de stress, en treffen maatregelen met allerlei onwenselijke neveneffecten. Een van die maatregelen is Diftar: het systeem waarbij inwoners moeten betalen voor iedere extra kilo restafval.

In veel steden en wijken leidt dit tot ‘afvaltoerisme’: het dumpen van afval op plekken waar het niet hoort. Wijken worden er een openbare vuilstort door. Inwoners die vanuit goed burgerschap niet aan dit afvaltoerisme meedoen, worden op kosten gejaagd. Maar aan de bron van het probleem wordt voorbijgegaan. Want het afval van een huishouden ontstaat natuurlijk niet uit het niets. Inwoners zijn nauwelijks in staat om hun hoeveelheid afval te beïnvloeden.

Er zijn veel betere oplossingen dan het op kosten jagen van burgers met extra belastingen. Ga met de industrie, het bedrijfsleven, supermarkten en afvalverwerkers om tafel en leg dáár de verantwoordelijkheid. Laat de productie- en distributieketen het voortouw nemen richting de circulaire economie. Begin daarbij bij de bron: gebruik minder verpakkingsmateriaal. En als er verpakkingsmateriaal is, zorg dat het herbruikbaar is en organiseer dit in die keten. Daar zijn goede voorbeelden van, tot simpel statiegeld aan toe.

En als er uiteindelijk toch afval overblijft: laat afvalverwerkers hun rol pakken door gerichte nascheiding. Zij zijn daartoe in staat, maar spelen momenteel hun contracten ‘slim’ uit. Kortom: voorkom afvaltoerisme en belast de wijken minder. Leg de verantwoordelijkheid voor het beperken van afval in de productie- en afvalketen, in plaats van dit, zoals nu, eenzijdig bij de inwoners te beleggen.