Advocaat heeft al 600 dagen huisarrest vanwege bizarre strijd met oliegigant

De kans is groot dat je nog nooit van de naam Steven Donziger hebt gehoord. Onterecht, want de Amerikaanse mensenrechtenadvocaat zit inmiddels al bijna twee jaar in huisarrest in zijn appartement in New York. Hij draagt permanent een enkelband van justitie en mag zelfs de drempel van zijn voordeur niet over om de post uit de hal te pakken. Zijn misdaad? Hij won namens bewoners van het Amazonegebied in Ecuador een grote rechtszaak tegen oliegigant Chevron dat als gevolg daarvan een schadevergoeding moest betalen van 9,5 miljard dollar.

Het verhaal van Donziger begon al in 1993. Als jonge advocaat in Washington sloot hij zich aan bij een team dat onderzoek deed naar grootschalige milieuvervuiling in de Ecuadoriaanse regio Lago Agrio, op de grens met Colombia. Daar boorde het Amerikaanse Texaco, onderdeel van Chevron, al sinds de jaren 60 van de vorige eeuw naar olie, zonder daarbij veel om te kijken naar de gevolgen voor de omgeving. Decennialang stroomden olie en ander chemisch afval de rivieren in. Inheemse volkeren kregen op grote schaal te maken met maag-, lever- en keelkanker, buitenproportioneel veel kinderen kregen leukemie. Oogsten mislukten, dieren gingen massaal dood.

Donziger beet zich vast in de zaak en na in de loop der jaren honderden keren in Ecuador te zijn geweest, had hij voldoende bewijs verzameld om namens de plaatselijke bevolking een rechtszaak aan te spannen tegen Chevron. De oliemaatschappij probeerde uit alle macht een gang naar de rechter te voorkomen, inclusief een poging justitie om te kopen voor een half miljoen dollar. Het mocht niet baten. De zaak kwam voor het Ecuadoriaanse gerechtshof en resulteerde in een historische overwinning voor het team van Donziger. Chevron werd bevolen een schadevergoeding van maar liefst 9,5 miljard dollar te betalen.

Veel tijd om de winst te vieren, kreeg Donziger niet. Chevron spande direct een zaak aan tegen Donziger – eerst in Ecuador zelf, daarna ook in de Verenigde Staten – omdat hij de rechters zou hebben beïnvloed. Waar het gerechtshof in Ecuador die ongefundeerde beschuldiging direct van de hand wees, ging een Amerikaanse federale rechter er wel in mee. Donziger werd in eigen land aansprakelijk gesteld voor de miljoenen dollars kostende rechtszaak van Chevron dat van de rechter ook toestemming kreeg Donzigers laptop en mobiele telefoon in beslag te nemen. Donziger ging in beroep, onder meer omdat zijn laptop en telefoon vertrouwelijke informatie van cliënten bevatten. Daarop beschuldigde de rechter hem van minachting van het hof en veroordeelde hem tot het huisarrest dat nog altijd voortduurt.

Dat er zo weinig over de bizarre zaak terug te vinden is in Amerikaanse media, is volgens Donziger te danken aan de diepe zakken en eindeloze invloed van Chevron. Wie het aandurft de zaak aan het licht te brengen, loopt het risico door Chevron voor het gerecht gedaagd te worden en er is eigenlijk niemand die dat aandurft. Zo was er de keer dat de New York Times besloot er een lang artikel aan te wijden. Daags voor de publicatie werd Donziger door de journalist die eraan gewerkt had gebeld. Van hogerhand was besloten het stuk toch maar niet te publiceren, een reden werd niet gegeven.

Deze maand is de rechtszaak gestart tegen Donziger wegens minachting van het hof. De rechter, Loretta Preska , heeft een financieel aandeel in Chevron. Daarnaast is een privaat advocatenkantoor aangesteld om de aanklager te assisteren. Een van de voornaamste cliënten van dat kantoor: Chevron. Donziger blijft ondanks dit alles strijdvaardig, hoewel hij er meer dan ooit van overtuigd is dat de oliemaatschappij niet zal rusten tot er niets meer over is van zijn leven. In Ecuador is ondanks de uitkomst van de rechtszaak overigens niets veranderd, Chevron heeft nog geen cent van de verschuldigde 9,5 miljard dollar overgemaakt. De Ecuadoriaanse overheid heeft ondanks wat halfslachtige pogingen nauwelijks een druppel olie opgeruimd. Volgens Donziger is de grote schuldige in alles de Amerikaanse overheid die hij kolonialisme verwijt. ‘Het menselijk lijden is immens,’ zegt Donziger die voor zijn huisarrest nog naar Ecuador reisde en ontdekte dat veel van de mensen die hij voor de rechtszaak sprak inmiddels aan kanker zijn overleden. ‘Dat was pijnlijk. Uiteindelijk gaat het helemaal niet om mij, het gaat om wat er met deze mensen is gebeurd.’

Een van de Amerikaanse media die het wel aandurfden om Donziger zijn verhaal te laten doen is Comedy Central, onderdeel van Viacom. Voor The Daily Show ging correspondent Roy Wood Jr. via videoverbinding in gesprek met de advocaat: