Accepteer nooit voor de lieve vrede op onkunde gebaseerde beschuldigingen van racisme

De fans van Tommy Wieringa zijn al op de hoogte van het noodlot dat de gevierde fotograaf Martin Parr getroffen heeft. Hij is een zeventiger die rust op de lauweren van een prachtige carrière onder meer bij Magnum. Tot voor kort was hij artistiek directeur van het Fotofestival in Bristol. Een icoon. Een voorbeeld voor jongere fotografen.

Nu niet meer. Hij is afgevoerd nadat tegen zijn manifestatie een boycot was uitgeroepen. Racist. Een nederig excuus van Parr op zijn website mocht niet baten. Juist deze zelfbeschuldiging leidde tot zijn ondergang.

Een jaar of wat geleden schreef Martin Parr een inleiding bij de heruitgave van een beroemd fotoboek over Londen uit de wilde jaren zestig. De Italiaanse fotograaf Gian Butturini gaf een donkere visie op de wereldstad die voor heel veel mensen helemaal geen  swinging London was maar het grauwe decor van hun grauwe levens. Butturini gaf het boek voor eigen rekening uit. Hij wist het bekende underground-fenomeen Allan Ginsberg zover te krijgen dat hij er een gedicht in schreef. Je had toen in heel de wereld een tegencultuur van zogenaamde undergroundboeken en -bladen die een alternatief probeerden te bieden voor wat ze tegenwoordig de MSM noemen. Bij het Atheneum Nieuwscentrum op het Spui in Amsterdam hadden ze een ruime sortering: De LA Free Press, de Berkeley Barb en de East Village Other uit Amerika, Action en Tout! uit Parijs, de Black Dwarf en de IT uit Londen. Er was een bekende affiche met daarop Toute la presse est toxique! In die tijd hoefde je zo’n leuze voor jonge mensen met middelbare school niet te vertalen.

In die sfeer en die cultuur hoort het fotoboek van Butturini thuis.

Mercedes Baptiste Halliday, studente antropologie, kreeg het boek voor haar verjaardag. Ze bladerde erin. Ze kwam op een dubbele pagina terecht met aan de ene kant een zwarte conductrice in een hokje en aan de andere kant een gorilla in een kooi. Ze zag het meteen: blatant racisme. Butturini was inmiddels overleden maar inleider Parr niet. Die zat hoog te paard. Ze ging demonstreren voor een tentoonstelling van Parrs werk in Londen. De beroemde fotograaf schrok zich een ongeluk. Hij plaatste op zijn website het genoemde excuus.

Dat hielp niet. Het was onvoldoende. Het werd gebruikt om hem nog heviger aan te vallen. Nu is zijn loopbaan op zijn oude dag gebroken. Het Kaïnsteken van het racisme staat op zijn voorhoofd. Tommy Wieringa neemt het in zijn column voor hem op.

Er valt echter meer over de noodlottige spread te vertellen. De Engelse fotografie-criticus Douglas Stockdale duikelde de eerste druk van London op waarin Butturini zelf een inleiding had geschreven. Hij noemt daarin de foto van de zwarte conductrice expliciet:

Van studenten antropologie mag je verwachten dat zij in staat zijn teksten en beelden in de context van hun tijd en plaats te interpreteren. Dat is de essentie van hun vak. Mercedes Baptiste Halliday deed echter precies het omgekeerde: zij gebruikte haar eigen referentiekader om tot een veroordeling te komen van wat zij zag. Dit is exact wat de Europese overheersers in de hoogtijdagen van het kolonialisme in de door hen veroverde gebieden deden. Maar dan ook nauwkeurig. Het is niet Parr die iets te leren heeft maar zij met de hele horde die zich achter haar stelde om een briljant fotograaf van zijn sokkel te trekken.

Toch heeft Parr zijn ondergang mede aan zichzelf te wijten. Dat komt omdat hij zich liet intimideren. Hij heeft veel van de wereld gezien. Hij is ongetwijfeld minstens zo maatschappijkritisch als zijn aanvallers. Hij gunde Mercedes en de haren voor de goede zaak hun gelijk. Dat is een grote fout. Je bereikt er niets mee. Je wordt  niet meer in genade aangenomen. Je helpt met het verspreiden van onzin en wanbegrip. In dit geval ging Parr erin mee dat achteraf de waardigheid van die conductrice in haar hokje werd aangetast. Dat doe je namelijk als je in die foto niet de overeenkomst in gevangenschap van de vrouw en de gorilla ziet maar maar die tussen haar zelf en de aap. Racism is in the eye of the beholder.

Accepteer nooit voor de lieve vrede op onkunde gebaseerde beschuldigingen van racisme. Geef context. Leg uit. Bied geen excuses aan. Blijf informatie geven. Doorsta boycots. Neem nooit zelf ontslag. Als ze je kwijt willen, dan sturen ze je maar weg. Strijd je eigen strijd. Laat je niet ondersteunen door bondgenoten met een extreem rechtse of een racistische agenda. Pareer de aanvallen met argumenten. Geef niet op. Ze zullen je racist noemen. Ze gaan hun gang maar. Zeg nooit: :Ik ben geen racist”. Dat blijkt namelijk uit je woorden en je daden, dat je dat niet bent. Stel tegenover aanhoudende domheid kennis van zaken. Zeg niet: “Ik herken me niet in het geschetste beeld”. Zeg: “De beschuldigingen zijn onjuist. En wel op grond van het volgende”: daarna kom je met je argumenten.

Laat het vlammetje branden en wijk niet voor de duisternis.