Aanslag van Hamas komt Israël goed uit

Smeriger kan het haast niet.

Israël heeft in haar 75-jarig bestaan al aardig wat extra grondgebied ingenomen. Israël wordt groter en Palestina kleiner en kleiner. De kaart wordt steeds opnieuw getekend en na deze nieuwe invasie zullen Palestijnen vrijwel zeker weer een stuk land kwijtraken.

De Israëlische premier Netanyahu doet dit slim. Hij vraagt Palestijnen nu te vluchten voor de aanvallen die hij het Israëlische leger laat uitvoeren en daarna geeft hij de Palestijnen hun huizen vast niet meer terug. Het is een beproefde methode. Noem het de Nakba 2.0. Aan de Palestijnen wordt om zogenaamd humanitaire redenen gevraagd huis en haard te verlaten en daarna wordt hun huis en haard vernietigd of ingenomen. Smeriger kan het haast niet.

Mij bekruipt het gevoel dat de zogenaamde aanslag van Hamas Netanyahu wel heel goed uitkwam. Zijn doorgaans uitstekende inlichtingendiensten lette even niet op en nu kan hij zo genadeloos terugslaan dat het Israël nieuwe gebieden kan opleveren. Bovendien waren er veel protesten tegen het ultrarechtse beleid van de regering en snakte Netanyahu naar eenheid. Die eenheid krijgt hij nu vrijwel het hele volk zich achter het leger en de wraakzucht van de overheid schaart. De terreur brengt het land weer bij elkaar en Netanyahu krijgt weer steun.

De (westerse) internationale gemeenschap reageert ook al zo raar en vooral partijdig en eenzijdig. Alsof de actie van Hamas zomaar uit de lucht komt vallen en er nooit onderdrukking, bezetting en kolonisatie is geweest. Ook onze eigen regering wil het daar niet over hebben. Rutte reageert geïrriteerd als journalisten kritische vragen stellen over Israël en minister Yeşilgöz heeft geen behoefte aan bespiegelingen. De Palestijnen zitten fout en Israël heeft het recht zich te verdedigen. Dat is ongeveer de boodschap. Alsof ‘oog om oog’ ineens geen primitieve vorm van vergelding meer is.

Het is niet eerlijk en het klopt niet. De Palestijnen worden (opnieuw) genaaid en Israël behoudt vrij spel om te slopen wat ze slopen willen. Mijn maag draait daarvan om. En ik houd mijn hart vast voor de vergeldingen die gaan komen nu het westen moslims voor de zoveelste keer in hun hemd laat staan. De spiraal van geweld gaat zo nog wel even door. En we zullen zien. Houden de Palestijnen Gaza of neemt Israël het gebied (definitief) in?

Het is niet eerlijk en het klopt niet
En zo blijf ik maar mijmeren over Palestina. In de media en de politieke debatten is het pro-Israëlische verhaal zo dominant dat ik steeds bozer word. Het is gewoon niet eerlijk wat er gebeurt en het klopt niet wat er gezegd wordt. Er komen steeds metaforen op om woorden aan mijn gevoel van onrechtvaardigheid te geven. Zo denk ik vaak aan gepeste kinderen en vooral aan een jongen op mijn middelbare school. We stonden in de pauzes vaak bij elkaar en vrijwel iedere dag kwam er een jongen voorbij die hem duwde, uitschold, een pets achter zijn oren gaf of zijn trommel brood uit zijn handen sloeg. Dit ging weken zo door tot de gepeste jongen de pester op een dag vastpakte, op de grond gooide en met zijn legerkistjes vol in het gezicht trapte. Ik stond erbij en keek geschokt naar de manier waarop de pester werd teruggepakt. Ik was geschrokken van het geweld, maar ik begreep de uiting van opgekropte woede wel. De directeur van de school begreep dit niet. Hij schorste de jongen wegens het gebruik van excessief geweld en naar de reden van dat geweld werd niet gevraagd. De pester kreeg ook geen straf. Hij was ineens alleen maar slachtoffer.

Ik heb dit incident altijd onthouden. Vanwege de trap in het gezicht, maar vooral omdat ik de straf niet eerlijk vond. Je kunt dus blijkbaar dag in dag uit getreiterd worden en als je dan iets terug doet wordt er eerst gekeken naar de manier waarop je dat doet en als dat te extreem is krijg je een veroordeling zonder dat er naar de reden van het geweld gekeken wordt. Ik snap dat niet. Ik werkte lange tijd in de hulpverlening en maakte daar veel agressie mee. De meeste agressie kwam voort uit frustratie. Bijvoorbeeld doordat iemand gekort was op zijn uitkering, zijn kind niet mocht zien of geen plek kon krijgen in de opvang en nergens anders terecht kon. Hoe die frustratie geuit werd verschilde per persoon. De ene begon te huilen, een ander te vloeken, weer een ander sloeg op tafel, nog een ander gooide een koffie kopje tegen de muur en een keer maakte ik mee dat iemand een stoel door het raam gooide. Tegen die laatste twee werd keihard opgereden. Die personen kregen een flinke sanctie wegens het slopen spullen. Of hun frustratie werd niet meer gesproken. Als je volgens een bepaalde norm niet goed met je emoties om kunt gaan, ben je blijkbaar geen partij meer.

Ik vond en vind dat niet eerlijk. De reden van woede en frustratie vind ik belangrijker dan de manier waarop de geuit wordt. Die vorm is een gesprek voor later en geen reden voor uitsluiting. Ook omdat het beoordelen van geweld heel erg afhangt van je eigen ervaringen, voorkeuren en waarden en normen. De ene mens begrijpt het als iemand uit frustratie tegen een muur slaat en een ander verdraagt een vloek of een zucht niet eens. De vraag is of jouw particuliere voorkeur dan de maat der dingen moet zijn. Het lijkt me van niet, maar toch hebben mensen daar doorgaans wel een handje van. Ze kunnen het bijvoorbeeld roepen dat het barbaars is om ter dood veroordeelden te onthoofden of aan de galg te hangen en het humaan vinden om mensen dodelijke injecties te geven of op een elektrische stoel te zetten. Het is maar net wat je gewend ben. Nu vinden we het bizar hoe in andere landen wordt huisgehouden tegen de eigen bevolking, maar ooit was het in Nederland heel gewoon om mensen uit elkaar te laten trekken door paarden, ze in een ton met spijkers van een berg te laten rollen of om duimschroeven aan te draaien. Misschien is het allemaal niet gewoon, maar dat we de ene vorm van geweld of vergelding iets gewoner vinden dan een andere zegt meer over onszelf dan over, de vermeende barbaarsheid van, de ander.

Vertroebeld debat
Het veroordelen van geweld vind ik dan ook niet per se nodig. Zeker niet in eerste instantie. Ik ben eerst benieuwd waar de woede, frustratie of het geweld vandaan komt en daarna pas in de vorm die iemand hanteert. Bij het geweld van Hamas beginnen we juist bij de vorm en komen we aan de reden niet eens toe. Dat vertroebelt het debat. Dat debat wordt gevoerd op basis van emoties, terwijl emoties zelden goede argumenten zijn. Dat iemand ontdaan of geschokt is is prima, maar de vraag is hoe we verder gaan en hoe we het geweld kunnen stoppen is pas echt relevant.

Dat laten stoppen van het geweld lukt in deze oorlog niet door Israël een vergelding toe staan en straks de vergelding van Hamas weer ‘keihard’ te veroordelen. Dat leidt nergens toe. In ieder geval niet naar een oplossing. Eerder naar meer geweld. Wat wel tot een oplossing kan leiden is proberen te begrijpen wat er gebeurt en waarom iemand doet wij hij doet. Dus proberen te achterhalen in welk verhaal de verschillende partijen leven en hoe dat een gedeeld verhaal kan worden. Daarvoor moet je in de hoofden van de verschillende partijen proberen te kruipen. Als een schaker die de zetten van zijn tegenstander wil voorspellen of als een relatietherapeut die wil weten welke triggers of schema’s tot gedragingen in de keten van oorzaak en gevolg leiden.

In de oorlog tussen Israël en Palestina beginnen de twee verhalen volgens mij bij dat eind negentiende eeuw een groep zionisten onder leiding van Theodor Herzl een ‘Joods tehuis voor het Joodse volk’ wilden en dat er op de plek van dat gedroomde huis al mensen woonden. Dat maakte het gelijk al in gewikkeld. En het werd nog ingewikkelder toen andere partijen zich er, vanuit een ander continent, mee gingen bemoeien en het prima vonden dat het nieuwe huis in Palestina gebouwd werd. Die andere partijen kampten met name in Europa namelijk al eeuwen met antisemitisme en hadden net de Holocaust achter de rug en gunden de zionisten vanuit schaamte en schuldgevoel een eigen plek. Dat die plek in een Arabisch land lag en dat de Arabieren het niet echt zagen zitten een Europees probleem op te lossen, werd voor het gemak even genegeerd. Zelf willen die Europese landen al decennia liever geen vluchtelingen opvangen binnen de eigen landsgrenzen, maar mensen massaal vanuit Amerika en Europa naar het Midden-Oosten laten trekken vonden ze blijkbaar heel normaal. Ik vraag me af of ze het ook normaal hadden gevonden als de Arabische landen in die tijd voor ‘opvang in de regio’ hadden gepleit en alle gevluchte joden terug hadden gestuurd, zoals ze dat zelf altijd doen. Waarschijnlijk niet, want meten met twee maten kunnen ze in het Westen als de besten.

Meten met twee maten
Dit gebrek aan inlevingsvermogen en het meten met verschillende maten, brengt me bij een andere metafoor. Ik dacht aan mijn eigen huis. Stel dat iemand straks dat huis binnenkomt, de boel overneemt en vanaf morgen wil onderhandelen over of ik nog een kamertje terug kan krijgen in mijn huis. Hoe zal ik dan reageren? En wat als de bezetter van mijn huis dan later ook nog dat ene kamertje, waarin ik bij gods gratie mag verblijven, binnenkomt, zijn spullen in mijn kasten legt en wil bepalen welk bezoek ik kan ontvangen en wat ik wel of niet op mijn kamer mag hebben. Zou ik dan mogen vloeken en tieren of moet ik mij gedeisd houden? En wat als de indringer dan ook nog naar eigen inzicht zo nu en dan mijn water en elektriciteit afsluit. Moet ik dat dan prima vinden? En hoe zou ik me voelen als ik dan de politie bel, naar de gemeente ga en uiteindelijk naar rechter stap en zij de indringer stuk voor stuk het voordeel van de twijfel geven? Dit terwijl ik geen idee waarover er twijfel kan bestaan. Het was en is immers mijn huis. De ene persoon zegt echter dat er een oud verhaal bestaat waarin staat dat het huis ook van de indringer is, een ander zegt dat hij er recht op heeft omdat hij elders verdreven is en weer een ander zegt dat ik gewoon moet leren samenleven met de vreemdeling. Mag ik het daar dan grondig mee oneens blijven of moet ik niet flauw doen en de nieuwe situatie accepteren? En wat als die bezetter rustig blijft zitten en zich uiteindelijk beroept op een soort verjaring en daarmee mijn huis definitief toe-eigent? Moet ik de strijd dan opgeven of is het passender dat ik doorga tot het bittere eind?

Ik denk dat ik zou janken, zou stampen, zou dreigen en uiteindelijk zou gaan slaan en de indringer zou willen raken waar ik hem raken kan. Maar als ik kijk hoe er op Palestijnen wordt gereageerd, vrees ik dat de goegemeente dan gaat roepen dat ik me normaal moet gedragen en dat ik wat liever moet zijn tegen de bewoner van mijn huis. En ik kan dan roepen dat het waanzin ten top is, maar ik weet inmiddels ook dat er niemand naar mij zal luisteren. Men ziet mij immers inmiddels als de opstandeling en geeft de indringer toestemming terug te slaan als ik mij verzet tegen de diefstal van mijn bezit.

Het is haast kafkaësk. In en in oneerlijk. En wat is het toch dat niemand dat wil zien? Is het een zoveelste voorbeeld van westerse arrogantie? Of een poging de Palestijnen definitief te verdrijven en van het oude Palestina een groot Israël te maken? Is het toestaan van dit onrecht een poging orde op zaken te stellen in het Midden-Oosten? En is men dan straks verbaasd als blijkt dit niet lukt en in plaats daarvan wereldwijd partijen tegen elkaar in het harnas zijn gejaagd? Ik vrees van wel. Een gebrek aan inlevingsvermogen, empathie en lange termijn denken gaat nog voor hoop geweld zorgen. Het is allemaal zo oneerlijk en bizar dat uit deze kluwen van onnadenkendheid zomaar een grote oorlog kan ontstaan.