9/11 tien jaar later

De Derde Wereldoorlog was begonnen, en als het al geen Derde Wereldoorlog was dan toch wel een nieuwe, en veel ergere Koude Oorlog, want de wereldwijde Jihad was oneindig veel gevaarlijker dan het communisme ooit was geweest. De hele Westerse wereld zou spoedig in dezelfde omstandigheden verkeren als Belfast en Jeruzalem, een grootschalig terrorisme zou ons dagelijks leven gaan beheersen. De terroristen zouden ons water vergiftigen, onze gewassen met antrax besproeien en onze kerncentrales met gekaapte jumbo’s aanvallen.

Het voortbestaan van de Westerse cultuur was in het geding. We waren nu allemaal New Yorkers en Amerikanen, zelfs de Fransen dachten dat in een kort moment van verwarring. Terughouding of kritiek waren niet gewenst, wie niet voluit en geëmotioneerd voor ‘Het Westen’ koos, heulde met de vijand.

De opwinding ging aan Nederland bepaald niet voorbij. Toen de Minister-President zijn medeleven uitsprak maar daar voorzichtig aan toevoegde te hopen dat de Amerikanen ‘in waardigheid zouden reageren’ kwam hem dat op een scherpe reprimande van Bolkestein te staan. Wim Kok heeft, veel meer dan hij op dat moment kon vermoeden, het grootste gelijk van de wereld gekregen en Bolkestein, toch zo graag de afstandelijke analyticus, blijkt achteraf het slachtoffer van zijn emoties. Wellicht geschrokken van Bolkestein verklaarde Kok bij de Algemene Beschouwingen dat Nederland ‘in oorlog’ was. Daar hebben gelukkig in de jaren daarna niet veel van gemerkt. Toen schrijver dezes in een radio-uitzending probeerde uit te leggen dat een Derde Wereldoorlog hem niet waarschijnlijk leek, werd hem door één van de andere gasten woedend toegevoegd dat hij ‘zijn kop moest houden omdat het nu echt oorlog was’.

De redelijkheid was kortom ver te zoeken en dat gold wel zeer in het bijzonder voor president Bush en zijn medewerkers. De Amerikaanse regering heeft na 9/11 eigenlijk alles verkeerd gedaan wat zij verkeerd had kunnen doen. De president kondigde een wereldwijde oorlog tegen het terrorisme aan, waarbij de Amerikanen niet zouden rusten voor een beslissende overwinning was behaald. Alsof een beslissende overwinning mogelijk was tegen een diffuus verschijnsel als het terrorisme. Na het trage en vergeefse geklungel in Afghanistan om Osama Bin Laden te elimineren, maakte de Amerikaanse regering misbruik van de schok van 9/11 om een totaal overbodige oorlog tegen Irak te beginnen, dat met de hele zaak niets te maken had. Al die nutteloze oorlogen, die al met al duizenden miljarden dollars zullen kosten, werden op krediet gevoerd terwijl de president de belastingen verlaagde.

De reactie op 9/11 had de Verenigde Staten sterker moeten maken, maar maakte ze veel zwakker. Ook de morele status van de VS kreeg een gevoelige klap door het optreden in Irak en de martelpraktijken die Bush en Cheney expliciet toestonden. Osama Bin Laden is tenslotte geëlimineerd in een kleinschalige operatie, gebaseerd op geduldig speurwerk. In de weken na 9/11 wist iedereen ook zeker dat de spectaculaire aanslag op zijn minst het eerste decennium van de eeuw zou definiëren, en waarschijnlijk bepalend zou zijn voor de hele eeuw. Ook die zekerheid bleek op drijfzand gebaseerd.

Terwijl 9/11 al in de schaduwen van de geschiedenis is geraakt, worstelen we nog met de naweeën van de kredietcrisis, een gevolg van de ideologische preoccupaties van het Amerikaanse politieke bestel. Die worsteling zal ook nog wel even duren. De schade van de kredietcrisis is veel en veel groter dan die van 9/11. Niet Osama’s terroristen maar onze eigen bankdirecteuren bleken onze gevaarlijkste vijanden. De vijand stond niet voor de poort, maar was een essentieel onderdeel van ons economisch bestel. Bin Laden is dood, maar de bankdirecteuren zetten hun wangedrag straffeloos voort.

Deze column is deze maand ook te lezen in Historisch Nieuwsblad en werd gepubliceerd op Maarten’s weblog.