4 mei en de eerbied voor het leven van anderen

De vierde mei komt eraan en uit onderzoek blijkt dat ook jongeren deze gedenkdag van groot belang vinden. Zij vragen tegelijk om aandacht voor slachtoffers van oorlog en geweld uit onze tijd. Hoe je dat vorm moet geven is vers twee. Uit hetzelfde onderzoek komt naar voren dat de eenentwintigste eeuwers – de eerste echte eenentwintigste eeuwers zijn inmiddels volwassen geworden – het allemaal helemaal niet zo hip en eigentijds willen als de oude knarren wel eens denken. Twee minuten stilte en een traditionele vormgeving past goed bij de manier waarop zij de vierde mei willen beleven.

Tegen dat inclusieve van “Er is meer dan 1940 – 1945” bestaat enige weerstand. Woensdagochtend verwoordde Esther Voet, hoofdredacteur van het Nieuw Israëlitisch Weekblad dat in de ochtendshow van WNL. Zij kreeg steun van vice-admiraal Rob Bauer, de Commandant der Strijdkrachten. Op de vierde mei herdenken wij onze eigen doden en niet die van anderen. Punt uit.

Yezedi’s Het een hoeft het ander niet uit te sluiten. Vanzelfsprekend is het herdenken van de doden die in het kader van de Tweede Wereldoorlog vielen het blijvend uitgangspunt van de vierde mei. Daarbij gaat het echter net zo goed om de waarden waarvoor in dat conflict gestreden is en wat die voor de huidige generaties horen te betekenen. Dan dringt de actualiteit zich vanzelf op. Denk aan wat de Yezidi’s dezer dagen overkomt terwijl er over een paar dagen in heel het land plechtig kransen worden gelegd.

Vierenzestig jaar geleden – in 1955 – lag de bevrijding een decennium achter de rug en men maakte zich grote zorgen over wat het allemaal nog kon betekenen voor de opgroeiende jeugd. Die had de bezetting immers niet of niet bewust meegemaakt. Daarom kregen scholieren een fraaie gedenkplaat mee om thuis aan de muur te hangen. Er stond – omkranst door beelden van verwoesting en wederopbouw – een brief op van koningin Juliana, getekend vier mei. Ze kon begrijpen, schreef ze, “dat jullie je niet erg deelgenoot voelt aan het herdenken van een tijd die van je ouders was. Maar wij kunnen de geschiedenis vergelijken met een weefsel waaraan ieder geslacht zijn deel weeft. Op jullie beurt is het aan jullie goed inzicht overgelaten om daarin goed de draad, die van zuiver goud is, in het oog te houden. Die is daar zo ingeweven door hen, die doodeenvoudig niet anders meenden te kunnen doen dan het goede te kiezen en het kwade te verwerpen. Dat is het voorbeeld dat gedurende die oorlogstijd door zoveel mensen gegeven is, zó dat zij hun leven ervoor over hebben gehad.” Aan het eind van de brief concludeerde de koningin:

Lessen trekken Het was een duidelijke oproep om uit de ervaringen van het Nederlandse volk tijdens de bezetting lessen te trekken voor keuzes die je als burger in je eigen tijd maken kunt – of nalaten. Onze tijd – het hier en nu van haast 2020 – is er een van vluchtelingenstromen, van dichte grenzen, van Frontex, van ‘al te goed is buurmans gek’ en van Curaçao, dat vluchtelingen voor het regime van Maduro als criminelen behandelt. Het is een tijd waarin de leider van de grootste partij van Nederland het een goed idee vindt Syrische vluchtelingen uit te leveren aan Assad.

Je eerbied laten blijken voor het leven in het algemeen en dat van anderen in het bijzonder. Wat betekent dat in onze tijd? Tot welke houding en tot welke actie dient dat aanleiding te geven?

Net als in 1955 zijn dat belangrijke vragen om juist op de vierde mei te stellen. Je zou bijna zeggen: daar is het die herdenkingsdag specifiek om te doen.