350 jaar Holocaust

Enige tijd geleden had ik het ongelukkige lot om op AT5 te moeten aanzien hoe het Amsterdamse raadslid Jazie Veldhuysen (Bij1) met Diederik Boomsma (CDA) in discussie ging over de zin van het voorzien van historische context bij straten die zijn vernoemd naar omstreden historische personen. Boomsma geeft bij de Michiel de Ruyterstraat en Pretoriusstraat mokkend toe dat er wel wat aan te merken is op wat deze heren hebben uitgevoerd, maar dat dat niet als een soort ‘disclaimer’ hoeft te worden vermeld. Het onderzoek doen naar de rol van deze heren in de onderdrukking en vernietiging van mensen in de voormalige koloniën moeten mensen volgens Boomsma zelf maar doen. Veldhuysen betoogt dat, als wij deze heren eren door een straat naar hen te vernoemen, wij het aan de mensen waarvoor deze heren geen helden zijn, verplicht zijn ook hun perspectief hierop te belichten.

Churchill Vervolgens komt het gezelschap bij de derde straat: de Churchillaan. Boomsma is zichtbaar geïrriteerd wanneer Veldhuysen uitlegd dat Churchill, naast zijn belangrijke rol als medeleider van de geallieerde, ook de leider was van een koloniaal rijk en daarmee onder meer verantwoordelijk is voor de Bengaalse hongersnood die aan 2 tot 3 miljoen Indiërs het leven heeft gekost. Boomsma noemt dit flauwekul: “Het belangrijkste is natuurlijk dat hij ons bevrijd heeft van de nazi’s.” Hier komt de aap uit de mouw. “Ja goed”, zegt Boomsma, “de Engelsen hadden een koloniaal rijk en daar denken we nu anders over, maar nu bij Churchill te zeggen dat hij allemaal mensen heeft vermoord, dat zou ik echt schandalig vinden”.

Wat boomsma hier terloops even doet is het bagatelliseren van een van de grootste man-made hongersnoden in de geschiedenis van de mensheid. De levens van witte mensen doen er blijkbaar meer toe dan bruine mensen. Het verslaan van de nazi’s, dat is waar het om draait, Churchills rol in een van Engelands grootste koloniale misdaden, de moord op miljoenen indiërs, dat is bijzaak, een voetnootje in de heroïsche geschiedenis van de grote held Churchill.

Kolonialisme Boomsma’s houding is er een die ik vaker zie. Een terloopse erkenning dat ‘we nu anders denken’ over kolonialisme, maar dat de echte geschiedenis de geschiedenis van Europa is. Wat Europese staten hebben uitgespookt in hun koloniën, dat doet er niet echt toe. Wij in Nederland zijn niet zo goed in praten over het koloniale verleden, eigenlijk willen we liever dat alle mensen die erover willen praten gewoon hun mond houden. We hebben al een nationale herdenking, de herdenking van de Holocaust, ons Europese trauma en een van de grootste misdaden in de geschiedenis van de mensheid.

Ik ben blij dat de Holocaust herdacht wordt, dat erover geschreven is, dat er films over gemaakt zijn en dat er beeldende kunst aan gewijd is. De Holocaust is een zwarte pagina in de geschiedenis en dat moeten we niet vergeten. Waarvoor ik mij als Nederlander echter diep schaam is het gemak waarmee we dat andere zwarte boekwerk afschrijven tot voetnootje in de geschiedenis. Nederland nam vanaf 1621 deel aan de transatlantische slavenhandel en schafte de slavernij officieel af in 1863. Als een van de laatste koloniale overheersers. Tot slaaf gemaakten werden tevens pas in 1873 daadwerkelijk vrijgelaten.

350 jaar Vanaf 1815 heeft het verenigd koninkrijk der Nederlanden koloniën. De republiek en het koninkrijk Nederland dat erop volgt zou gedurende haar koloniale periode delen van Afrika, Zuidoost Azië, Noord, Zuid en Midden-Amerika bezetten. In 1975 wordt Suriname (na bloedige strijd en internationale druk) onafhankelijk. Enkele voormalige koloniën zoals Aruba, Bonaire en Saba zijn nog steeds deel van het Nederlands koninkrijk. Stel je eens voor, 350 jaar Holocaust. Dat is grofweg de hoeveelheid jaren tussen het begin van de Nederlandse deelname aan de slavernij en de onafhankelijkheid van Suriname. In die tijd werden de gekoloniseerde en tot slaaf gemaakten de meest afschuwelijke misdaden aangedaan, generaties leefden en stierven onder het bewind van hen die later Nederlanders genoemd zouden worden.

Ik wil hiermee niet de Holocaust bagataliseren, ik wil ook niet betogen dat de situatie van tot slaaf gemaakten en de situatie in de voormalige koloniën constant zo afschuwelijk was als die van mensen in concentratiekampen, wat ik wel wil is de extreme scheefte in politieke keuzes tonen. Sinds 1945 herdenken wij op 4 mei de slachtoffers van de tweede wereldoorlog (hierbij worden pas sinds 1960 officieel joodse slachtoffers herdacht en pas sinds 1971 homoseksuele slachtoffers). Keti Koti, het feest ter ere van de afschaffing van de slavernij, is nog steeds geen nationale feestdag. In 2012 werd Ninsee, het Nederlandse instituut dat onderzoek deed naar de slavernij, hierover een museum onderhield en een fundamentele rol speelde in de organisatie van Keti Koti, zo goed als wegbezuinigd. Onderzoek doen naar slavernij is een van die linkse hobby’s waarmee we zo weinig hebben.

Signaal Stel je eens voor, dat het kabinet op 17 september bekend maakt dat het besloten heeft het Nationaal Comité 4 en 5 mei weg te bezuinigen, dat is het equivalent van wat met deze bezuiniging de nazaten van het Nederlands koloniaal verleden is aangedaan. Het niet vieren van Keti Koti en het wegbezuinigen van Ninsee is een duidelijk signaal vanuit de regering: het koloniale verleden doet er niet toe: ‘we don’t give a shit’.

Niemand eist van witte Nederlanders dat zij zich persoonlijk schuldig voelen over het koloniale verleden. Wat wel nodig is, is het serieus nemen van dit verleden. Dat betekent het erkennen van de omvang en gruwelijke wreedheid van onze koloniale geschiedenis. Dat betekent ook het herdenken van die geschiedenis en het steunen van onderzoek naar dit verleden. Wat het ook betekent, en dit is een van de meest belangrijke punten, is het serieus nemen van de overblijfselen van kolonialisme: alle denkbeelden en maatschappelijke verhoudingen die te maken hebben met de misdaden van toen.

350 jaar onderdrukking en vernietiging verdwijnen niet als sneeuw voor de zon en hoewel witte Nederlanders zich niet schuldig hoeven te voelen om het koloniaal verleden, moeten de invloed van dat verleden en de onderdrukkingen en privileges die onze erfenis zijn erkennen en bestrijden.