'1 op de 3 Nederlanders heeft foute voorouders'

Tijdens de herdenking van de doden en de viering van de bevrijding ligt de nadruk vanzelfsprekend op de slachtoffers en de helden. Wat steeds onderbelicht blijft is dat een fors deel van de Nederlandse bevolking ijverig meehielp met de bezetter, onder meer bij het uitroeien van de joodse bevolking. Naar schatting heeft 1 op de 3 huidige Nederlanders foute ouders of grootouders.

De daders zwegen meestal na de oorlog tegen hun kinderen over wat ze – precies – hadden gedaan. Nazaten hoorden vaak slechts via-via dat hun ouders of grootouders tijdens de bezetting hadden gecollaboreerd met de nazi’s. Die onwetendheid kan nu verbroken worden omdat het Nationaal Archief geraadpleegd kan worden. Daar staat vier kilometer archiefmateriaal over de vele duizenden die na de oorlog zijn opgepakt vanwege hun bedenkelijke rol in de oorlog. Volgens een deskundige van het archief stamt naar schatting één op de drie Nederlanders af van foute Nederlanders.

De toegang tot het archief is met strikte regels omgeven. Zo mogen er geen foto’s gemaakt worden. Voor nieuwssite  De Correspondent ging Anouk Nuyens mee met een nazaat van fanatieke fascisten die probeert te achterhalen wat zich in de oorlog heeft afgespeeld. In het dossier van de betreffende familie zitten foto’s, aantekeningen, post en formulieren. De oma geeft in Zeeland leiding aan de Jeugdstorm, een Nederlandse variant van de Hitlerjugend, de opa is NSB-burgemeester in Goes. 

De getuigenverklaringen maken de meeste indruk: ineens zit je in de rechtbank in Den Haag, hoor je de huishoudster, buren, collega’s en familieleden vertellen over dit gezin. Hoe de huishoudster, ondanks dat ze wist dat het niet goed was wat de familie deed, met veel plezier bij hen woonde en werkte, omdat ze aardig en behulpzaam waren. En dan hoor je oma even later in een getuigenverklaring zeggen dat ze wist dat er transporten vertrokken vanuit Nederland naar werkkampen en dat het er daar niet altijd even zachtzinnig aan toeging, maar dat ze geleerd had ‘dat er voor grote dromen ook grote offers gebracht moesten worden.’

De geestdriftige medewerking van een fors deel van de bevolking met de nazi’s is een van de verklaringen waarom in Nederland het grootste aantal joden in heel West-Europa werd afgevoerd naar de vernietigingskampen. De joden werden meestal opgepakt door Nederlandse agenten en premiejagers. Dat gebeurde zo fanatiek dat joden zelfs in Duitsland meer kans op overleven hadden dan in Nederland.

De Correspondent:  Wat het archief van “foute” Nederlanders ons leert over ons oorlogsverleden

foto: Nationaal Archief, NSB-ers en collaborateurs worden na de bevrijding aangehouden in het Zeeuwse Doesburg.