Op Je Bord Wart Kamps

Deze week in Op Je Bord: acteur en cabaretier Wart Kamps. Hij vraagt zich af:
‘Ik houd heel erg van tonijn, vooral uit blik voor bij de lunch. Maar je hoort vaak: je mag geen tonijn meer eten want die staat op het punt om uit te sterven. Is dat zo? En hoe erg is het eigenlijk als een diersoort uitsterft?

Wart Kamps is een Nederlandse cabaretier en acteur. In 1997 richtten Kamps, zijn tweelingbroer Tim en Bor Rooyackers de cabaretgroep Rooyackers, Kamps & Kamps op. Wart acteerde onder meer in Van God Los , in Missie Aarde en in Dokter Tinus en stond begin 2017 in het theater met Into the Woods .

Wart vertelt: ‘Ik eet graag tonijn, maar ik heb er ook veel vragen over. Zit er plastic in tonijn? En komt dat dan in mij terecht? En kan ik daar dan ziek van worden? En hoe zit het eigenlijk met dolfijnvriendelijk gevangen tonijn? Waarom vinden we het dan wel zielig voor de dolfijn als ie wordt gevangen en niet voor de tonijn?’

Steeds vaker zijn er berichten te horen over de slechte stand van de tonijn. Deze vis zou de reuzenpanda van de oceanen zijn. En zou de vis dus eigenlijk niet meer moeten eten. Maar Wart maak zich daar minder druk om: ‘ik maak me niet zo druk om dieren die uitsterven, zo is het nou eenmaal in de natuur. Diersoorten veranderen, verdwijnen en ontstaan. Waarom zou dat erg zijn? Daar ben ik wel benieuwd naar.’ Met deze vraag van Wart gaat Groen Licht op pad, en vraagt ook nog even na hoe het nu zit met het eten van de vis: kan je tegenwoordig nog met een fatsoenlijk gevoel aan de tonijnsteak of –sushi?

Voor het antwoord gaan we eerst op bezoek bij Dos Winkel, oprichter van de Sea First Foundation Dos duikt dertig jaar, en heeft in deze periode de zee zien veranderen in een doodse omgeving. Daarom besloot hij tien jaar geleden om zich helemaal te richten op oceaanbescherming. Dos is van mening dat we de oceanen de komende twintig jaar volledig met rust moeten laten, om ze te laten herstellen van alle vervuiling en overbevissing. Over de tonijn vertelt Dos: ‘de meeste tonijnbestanden staan op het punt om uit te sterven. De blauwvintonijn staat er het slechtst voor. Er zijn nog een paar tonijnbestanden die niet overbevist worden. Dat is dan van de skipjack, de tonijn die meestal wordt ingeblikt. Maar ik kan je garanderen: als we met dezelfde mate tonijn blijven consumeren, dan staat ook de skipjack over vijf jaar op de lijst met bedreigde diersoorten. Je verlegt het probleem!’

Over duurzame visserij zegt Dos: ‘ Eigenlijk zijn alle methoden schadelijk. Op de Seychellen wordt tonijn gevangen met longlines, van 80 tot 120 km lang. Er hangt zo’n 220 miljoen kilometer longline permanent in zee! Dat zijn zijlijnen met allemaal haken, waarmee ze zwaardvis of tonijn vangen. En dat doen ze ook, maar 60 tot 65 procent daarvan is bijvangst. Ook zeevogels en dolfijnen, schildpadden; zeezoogdieren die naar de oppervlakte moeten komen om te ademen, gaan dood. Als je alle bijvangst op je bord zou meetellen, die voor 100 gram tonijn nodig is, dan zou je bord uitpuilen van de vis. Zelfs door het wegvissen van tonijn met een hengel, door velen duurzaam genoemd, verminder je de populatie en daarmee andere diersoorten, die van de tonijn afhankelijk zijn.

Het advies van Dos is dan ook: eet geen dierlijke producten meer uit de zee! Dos: ‘er zijn heerlijke alternatieven op basis van zeewier. En heb je de vegetarische tonijn van de vegetarische slager wel eens geproefd? Je kan het nauwelijks onderscheiden van de echte!’

Is het verhaal over de tonijn echt zo zwart-wit? Groen Licht gaat we langs bij Steven Adolf, journalist, verbonden aan de WUR en schrijver van het boek De Reuzentonijn. Hij is het niet eens met de stelling van Dos Winkel. Ja, er zijn soorten tonijn waarvan je moet afblijven, zo beaamt Steven Adolf. ‘Maar dat hoeft niet te betekenen dat je geen skipjack meer kan eten, want die soort plant zich sneller voort en wordt op het moment niet overbevist.’ Adolf vindt dat het juist beter gaat met de tonijn. Recent nog, is de blauwvintonijn opnieuw aangetroffen in de Noordzee, daar waar hij vijftig jaar niet meer is gezien. Volgens Steven Adolf komt dit door een duurzaam visbeleid, waardoor sommige bestanden zich kunnen herstellen. Het is dan ook belangrijk om te kijken naar keurmerken: ‘of een vissoort overbevist wordt, hangt af van drie factoren: de soort vis, het gebied waar het dier voorkomt en de manier waarop de vis gevangen wordt. De viswijzer-app helpt je om een duurzame keuze te maken. Ook kan je als consument letten op het MSC-keurmerk . Staat dit keurmerk op een verpakking, dan kan je ervan uitgaan dat de tonijn duurzaam gevangen is. In de supermarkt is duurzame tonijn vele malen makkelijker te herkennen dan in een restaurant. Vraag daar altijd naar de herkomst van de vis, de soort en de vangstwijze. Dan dwing je uitbaters om zich meer te verdiepen in duurzaam gevangen vis.’

Op de vraag van Wart over dolfijnvriendelijke tonijn, zegt Steven Adolf: ‘Het labeltje ‘dolfijnvriendelijk gevangen’ zegt niet zoveel meer. Dat label is ontstaan in de jaren ’90 toen er voor de Amerikaanse kust veel geelvintonijn werd weggevist met dezelfde techniek als waarmee ze dolfijnen traceerden. Die zwommen samen met de tonijnen en werden daarom ook massaal gevangen. Dat was een verschrikkelijke slachting. Men heeft actiegevoerd, waaruit het dolphin friendly-label ontstaan. Het label werd zo populair, dat tonijnproducenten uit andere regio’s het label ook op hun verpakking plakten. Het dolphin friendly-label zegt dus niet zoveel. Ze zouden ook kunnen claimen: ‘deze tonijn is koe-vriendelijk gevangen’.”

Steven Adolf concludeert dat je best tonijn kan eten, als de vis maar duurzaam gevangen is. Eet je helemaal geen vis meer, dan kan je de duurzame sector als consument ook niet meer ondersteunen. Maar wees bewust van wat je koopt, zowel in de supermarkt als in een restaurant en maak gebruik van de viswijzer.

De meningen zijn nogal verdeeld. Daar waar Dos Winkel stelt: ‘per direct stoppen met vis eten’, zegt Steven Adolf: ‘koop alleen duurzaam gevangen vis’. We komen terug op de andere vraag van Wart: ‘is het eigenlijk erg als er een vissoort uitsterft?’ Kees Camphuysen, senior wetenschapper bij het Nederlands Instituut voor Onderzoek naar de Zee (NIOZ) geeft antwoord: ‘beide stellingen zijn naar mijn mening flauwekul. We leven met ruim zeven miljard mensen. Wij kunnen het ons helemaal niet permitteren om de zee met rust te laten. We hebben die dierlijke eiwitten nodig als voedselbron. En alleen maar tonijn met het MSC-keurmerk eten? De visserij heeft dat keurmerk omarmt, dus dan kan je er de donder op zeggen dat het zaakje stinkt.’

‘Mijn gouden regel is: eet uit de zee, maar laat langlevende soorten als zeewolf en kabeljauw en predatoren als tonijn zoveel mogelijk met rust. Haring of sprot kan je eindeloos wegvissen. Dat zijn kortlevende soorten die zichzelf snel voortplanten. Maar een zeewolf, die ligt 120 jaar oud te worden op de zeebodem. Daar kan je pas op gaan vissen als hij een jaar of zestig is. Als je dat doet, dan heb je deze vis binnen no time weggevist. En dat geldt ook voor de steur, de kabeljauw en de zalm. Die zijn we allemaal bijna kwijt. Daardoor ontstaan omgekantelde ecosystemen. Dat kan een tijdje goed gaan, maar op een gegeven moment gaat het mis. En wat dan de echte gevolgen van deze overbevissing van de oceanen zijn, dat kunnen we nog niet goed inschatten.’

Als we aan Kees Camphuysen vragen of het eigenlijk erg is als er vissoorten uitsterven, reageert hij: ‘ tja, dan heb je altijd die beroemde zin: wie mist de dodo nog eigenlijk? Nou, ik kan wel zeggen: ik mis hier in Nederland heel veel dieren en planten, die hier dertig jaar geleden gewoon waren. De wereld om ons heen is extreem verarmd. Wij hollen onze leefomgeving uit. En daar krijgen we ziektes en plagen voor terug. Ecologisch gezien is de mens heel gevaarlijk bezig.’

De Vitello Tonato van Wart Kamps:

Bereiding
Pureer de tonijn en de mayonaise met de staafmixer. Breng op smaak met het citroensap, wat peper en eventueel wat zout. Voeg eventueel wat eetlepels water toe om een vloeibare saus te krijgen. Leg de rucola op een schaal en drapeer de plakjes fricandeau hierover. Druppel de tonijnsaus over het vlees en bestrooi het gerecht met de kappertjes, de rest van de rucola en de peper. Lekker met wat brood!

Meer informatie over de Sea First Foundation vind je hier  

Meer informatie over de VISWIJZER vind je hier

Meer informatie over het NIOZ vind je   hier