Op het bord van Laurens ten Dam (vlees)

Deze week in Op Je Bord: wielrenner Laurens ten Dam. In 2004 stapte Laurens over naar de wereld van het profwielrennen. Laurens is een klimmer, maar bleek steeds sterker te zijn in het algemeen klassement. In 2012 eindigde hij als achtste in de Vuelta en in 2014 behaalde hij zijn grootste hoogtepunt: hij werd negende in de Tour de France. Ook dit jaar rijdt Laurens voor Sunweb  de grote wielerrondes, daarom is hij is volop bezig met koersen en trainen.

Wij treffen Laurens en zijn gezin in hun nieuwe woning in Noord-Holland. Ze hebben een jaar in Amerika gewoond en zijn begin dit jaar teruggekeerd naar de streek waar Laurens is opgegroeid. Laurens is maar weinig dagen van het jaar thuis. En die momenten grijpt hij aan om uitgebreid buiten te eten, met zijn gezin en vaak ook nog wat vrienden die komen aanwaaien. Als topsporter moet hij heel bewust omgaan met voedsel: ‘Ik eet altijd kwaliteitsproducten. Ik vergelijk het altijd met brandstof voor een raceauto. Daar gooi je ook geen gewone diesel in.’

Laurens fietst zo’n 4 a 5 uur op een dag, meestal aangevuld met krachttraining. Hij traint tussen 22 en 30 uur per week. En daarom moet hij goed eten: ‘Vandaag heb ik bijvoorbeeld 3700 calorieën op de fiets verbrand. Tel die bij de normale 2000 per dag op, dan kom je aan bijna 6000 calorieën, drie keer zo veel als een normale portie. 

Een topsporter heeft meer eiwitten nodig dan een gemiddeld persoon. Laurens eet dan ook regelmatig vlees, het liefste gegrild van de barbecue. Die gaat altijd aan, óók in de winter. Laurens koopt Poldervlees , van de lokale boer: ‘vlees van koeien die hier bij wijze van spreken in de achtertuin lopen. De dieren hebben een goed leven gehad, zijn grasgevoerd en ik weet zeker dat er geen hormonen in het vlees zitten.’

Hoewel Laurens heel gebalanceerd eet, staat hij ook bekend als levensgenieter. Af en toe een biertje moet kunnen, maar dan wel volgens zíjn regel: ‘als ik 3000 calorieën heb verbrand, mag ik een biertje drinken. En als ik meer dan 4000 verbrand, mag ik er twee. Dus ik moet er wel wat voor doen!’ 

De hamvraag van Laurens is: hoe slecht is vleeseten nu voor het milieu? Wat is de impact van vleeseten?  

Voor het antwoord gaan we in gesprek met Talitha Koek, van Natuur en Milieu. Deze natuurorganisatie heeft als eerste een nieuw voedingspatroon ontwikkeld, dat in 2030 negen miljard mensen zou moeten kunnen voeden, zonder de aarde uit te putten. In dit Menu van Morgen  hoeven we vlees niet meteen te schrappen uit ons dieet, maar onze consumptie moet wel drastisch verminderen: van ruim 100 gram per dag, naar iets meer dan 40 gram per dag.

En daarbij helpt het om te kiezen voor de meer duurzame stukjes vlees: kip, gevolgd door varken. Probeer zo min mogelijk vlees van herkauwers (koe en schaap) te kiezen. Deze dieren stoten extra veel methaan – een belangrijk broeikasgas – uit.

Vleeseten draagt voor een belangrijk deel bij aan klimaatverandering. De voedselsector zorgt voor 25 procent van alle broeikasgasuitstoot en de helft hiervan wordt veroorzaakt door de productie van vlees. Dit kost heel veel land: voor een biefstuk is ongeveer zes keer zoveel land nodig als voor een vegetarische burger.

In Nederland eten we zo’n 400.000 dieren per dag, dat is zo’n 40 kilo vlees per persoon per jaar. Daarmee stoten we per persoon 0,7 ton COeq uit per jaar, wat vergelijkbaar is met 3320 km autorijden. In de Nederlandse vleesindustrie worden ruim één miljoen dieren per dag gedood, zo’n 1000 per minuut. Deze 570 miljoen dieren per jaar produceren samen 76,5 miljard kilo mest. En één derde van die mest is overschot: dat kan niet worden uitgereden op ons land en moet geëxporteerd worden.

Een dier eet tussen de 2 en 25 kilogram voer per dag. Dat wordt vaak verbouwd op gronden waar ook voedsel voor de mens op verbouwd kan worden. De meerderheid van het voer wordt niet in Nederland geproduceerd, maar komt van grote sojaplantages in bijvoorbeeld Zuid-Amerika, waarvoor vaak oerwoud is (en nog steeds wordt) gekapt. Voor de productie van het veevoer onttrekken we de bodem daar van belangrijke voedingsstoffen, maar hier in Nederland blijven we achter met te veel mest.

Ook vergt het produceren van vlees enorm veel water. Het Britse Institution of Mechanical Engineers  (IME) schat dat de vraag naar water tussen nu en 2050 zal verdriedubbelen. Daarvan gaat dan net als nu ongeveer 70 procent naar de landbouw en veehouderij. Dit zijn belangrijke getallen als je weet hoeveel liter water een kilo rundvlees kost: 15.000 liter water. Ter vergelijking: om 1 kilo aardappelen te produceren heb je 278 liter water nodig.

Naast dit alles kan je ook nog stilstaan bij het dierenleed, dat in deze gigantische industrie wordt geleden. Met name dieren die in Nederland worden gehouden en geslacht voor de export, leven onder niet al te beste omstandigheden. Dit zijn dieren waarvan het vlees zonder dierenwelzijnskeurmerk in een supermarkt elders in de schappen terechtkomt.

Het goede nieuws voor Laurens is, dat we niet massaal hoeven te stoppen met vleeseten: kleine hoeveelheden vlees passen in een duurzaam voedselsysteem. Want koeien kunnen grazen op marginale graslanden die niet geschikt zijn om voedsel op te produceren, zoals de Nederlandse veengronden. Een bepaalde hoeveelheid mest (niet te veel) is daarnaast goed voor de bodem. Hanna van Zanten , onderzoeker verbonden aan Wageningen University, voegt daaraan toe dat dieren gevoed zouden moeten worden met reststromen uit de voedingsmiddelenindustrie, als bijvoorbeeld bietenpulp en aardappelschillen. Want dieren zijn heel efficiënte eiwitfabrieken, die afgedankt en ongebruikt eten omzetten in hoogwaardige eiwitten.

Koop dan wel je vlees van een duurzaam, biologisch boerenbedrijf. Waar dieren goed verzorgd worden, veel in de wei staan, veel afleiding en liefde ontvangen en geen hormonen en preventieve antibiotica. En de boeren een eerlijke prijs ontvangen voor hun vlees. Dit geldt bijvoorbeeld voor de boer waar Laurens zijn vlees haalt. En ook Dirco te Voortwis, boer op de Lindenhoff houdt op duurzame wijze, weerbare vlees- en melkkoeien.

Wil je meer weten over het Menu van Morgen? Kijk hier  voor meer informatie en ook recepten voor duurzame maaltijden.