Elektrische tandenborstel

Elk jaar worden er ongeveer 2 miljoen elektrische tandenborstels weggegooid. Dat is een enorme hoeveelheid! Dat komt voornamelijk omdat de batterij in zo'n tandenborstel na 3 tot 5 jaar versleten is. Alleen de batterij op is en de hele tandenborstel moet vervangen worden. De plastic behuizing, het motortje en de elektronica werken nog prima. Zonde!

Allereerst moeten consumenten weten dat het continue opladen van een batterij eigenlijk helemaal niet goed is. Ook een batterij helemaal leeg laten lopen (en daarna lang niet gebruiken) is ook funest. Een vuistregel voor batterijen: zorg dat de accu of batterij altijd tussen 20% en 80% opgeladen is. Ontlaad de batterij ook eenmaal per maand helemaal. Dan gaan batterijen het langst mee.

Een elektrische tandenborstel zit potdicht, maar hardware engineer Bernard Boelens heeft wel een oplossing. Met wat zoeken op het internet zijn er handleidingen te vinden die vertellen hoe je een elektrische tandenborstel open kan maken. Dan kun je zelf de batterij van een elektrische tandenborstel vervangen. Dat vereist helaas wel wat solderen. En het vinden van de juiste nieuwe batterij is nog best een hele klus! Solderen en googlen is best te doen, maar het vereist best wel watw tijd en kennis. Waarom is het zo moeilijk om de batterij van een elektrische tandenborstel te vervangen?

Voor de uitzending belden wij met de twee grootste producenten van elektrische tandenborstels: Braun (van de Oral B-tandenborstels) en Philips (met Sonicare). Braun Oral B vertelde dat zij alleen al het afgelopen jaar 8 (!) nieuwe modellen op de markt hebben gebracht. Dat is best veel, voor een borstel met een motortje. 

We vroegen ze ook waarom hun elektrische tandenborstels geen verwisselbare batterij hebben. Daar zijn verschillende redenen voor. Ten eerste is het een veiligheidsoverweging. De elektrische tandenborstels zijn zo gemaakt dat ze ook onder de douche te gebruiken zijn. Dat betekent dat de behuizing waterdicht moet zijn en dus is het verwisselen van de batterij niet mogelijk. Een andere reden waarom de batterij niet te vervangen is, is omdat hij vastgesoldeerd zit. Soldeer die batterij dan niet vast, toch? Maar dan zou hij los kunnen trillen. Ook vertelde de helpdesk ons dat er allerlei innovaties aan de batterij zou zijn, zoals het gebruik van lithium-ion-batterijen. Philips kwam met nog een reden waarom ze niet open kunnen: hun product staat onder druk voor de werking. 

Is dat allemaal wel nodig? Kunnen die tandenborstels niet zo ontworpen worden dat de batterijen eenvoudiger vervangen kunnen worden? "Ja," zegt electronicaman Boelens, "ik kan me voorstellen dat ze willen voorkomen dat iedereen eraan prutsen en liever een nieuw model koopt."

Boelens vindt het jammer de tandenborstels zomaar weggegooid worden. Hij hoopt dat elektrische tandenborstels in de toekomst zo worden ontworpen, dat er vervangbare batterijen in kunnen. Het liefst natuurlijk oplaadbare batterijen, mèt een oplaadfunctie in de tandenborstel. Dat kunnen best die superieure lithium-batterijen zijn. Maar waarom doen fabrikanten dat niet? Om meer elektrische tandenborstels te verkopen?

We belden de persvoorlichters van Braun Oral B en Philips Sonicare. Wat moeten we met al die oude batterijen doen? Braun: "Na jaren een optimale poetsbeleving te hebben geleverd kunnen de modellen worden gerecycled." Leuk en aardig, maar Oral B en Philips hebben allebei geen recycle-programma voor elektrische tandenborstels en de consument moet de oude tandenborstel inleveren met het klein chemisch afval naar de gemeente. Of naar Wecycle .

Ook delen de persvoorlichters ons mede dat ze niet voor de camera willen meewerken aan de uitzending, "want dit is voor consumenten geen interessant verhaal." Vreemd, want wij vinden dat meer duurzaamheid wèl interessant is.

Toen gebeurde er iets onverwachts. We werden getipt over een tandenborstel van Braun waarvan de batterijen vervangen konden worden: de Oral B AdvancePower 4010. Ondanks dat ze gewoon in Nederlandse webshops te koop zijn, was het niet Braun zelf die ons tipte. Waarom niet? Dat is precies de tandenborstel waarnaar we naar op zoek zijn! Waarom tipte Braun Oral B zelf ons niet over die tandenborstel? En waarom konden wij die tandenborstel niet op de site van Oral B vinden?

We gingen met onze vragen naar industrieel ontwerper Marcel den Hollander, auteur van het boek “Products that last” (producten die blijven). Hij zegt dat er verschillende redenen zijn waardoor een product sneller kapot gaat dan nodig lijkt. Dat kan zijn vanwege de balans in onderdelen. Voorbeeld: als het motortje 5 jaar mee gaat en het tandwieltje 50 jaar, dan kun je best een wat minder goed tandwieltje gebruiken dat ook 5 jaar mee gaat. Als productontwerpen snel uit de mode raken, is het onnodig iets te maken dat lang mee gaat. Want hoeveel mensen kopen er wel niet elke twee jaar een nieuwe smartphone? Tot slot kan het zijn dat een fabrikant een product zo ontwerpt, dat het meer verdient doordat het product snel stuk gaat. Zou dat met onze elektrische tandenborstel ook zo zijn? Immers, waarom zouden Braun en Philips een elektrische tandenborstel verkopen die nooit meer stuk gaat?

Een elektrische tandenborstel die nooit meer stuk gaat, lijkt dus een slecht verdienmodel. Maar toch heeft Braun Oral B precies dat ontworpen en op de markt gezet. En gewoon in Nederlandse webshops te koop. Dus die argumenten over behuizingen onder hoge druk, lostrillende batterijen en waterdichtheid blijken dus onzin. En wij kochten hem voor €8,99. 

Marcel den Hollander zegt dat het probleem tweezijdig is: consumenten kopen de tandenborstels met allerlei toeters en bellen. De fabrikant wil natuurlijk tandenborstels verkopen. En zo houden de fabrikant en de consument deze situatie samen in stand. Hoe daar nou uit te komen?

Den Hollander stelt voor de fabrikant meer verantwoordelijk te maken voor de duurzaamheid van een product. Als voorbeeld geeft hij een tandenborstel die in Amerika wordt verkocht, de Quip . Die elektrische tandenborstel werkt met een abonnementsvorm: betaal een vast maand- of jaarbedrag en krijg daarvoor periodiek nieuwe borstels en als de tandenborstel stuk gaat, wordt er kosteloos een nieuw apparaat opgestuurd. Dan heeft de fabrikant er belang bij om een zo duurzaam mogelijk product te maken.

De redactie van Groen Licht wil het CIBAP ("Vakschool voor verbeelding" in Zwolle) enorm bedanken dat we gebruik mochten maken van hun kluslokaal.