Waarom George Martin de enige echte Vijfde Beatle was

Vandaag is de ‘vijfde Beatle’ overleden. In vijftig jaar is dat al de zesde keer, minstens. Maar dit keer is het menens. Niemand kon meer aanspraak maken op die titel dan producer George Martin. En dat kunnen we bewijzen.

Allereerst: zonder George Martin hadden The Beatles zeker weten anders geklonken. Hij was, zoals John Lennon het ooit formuleerde , een soort muziekleraar voor de ongeschoolde Beatles en de producer van bijna al hun albums.

Ten tweede: het is de vraag of we zonder Martin ooit wat van The Beatles hadden gehoord. De legendarische manager van The Beatles, Brian Epstein kreeg het namelijk maar niet voor elkaar om een platencontract te krijgen voor de Liverpoolse popgroep. Ze waren afgewezen door vrijwel elk groot Brits label eer Epstein in contact kwam met George Martin. Die vond de demo’s die waren opgenomen voor platenlabel Decca ook maar niks (letterlijk “unpromising”), maar hoorde genoeg potentie in de stemmen van Paul McCartney en John Lennon om nog een keer met Epstein af te spreken. Epstein stelde Martin toen een contract voor waarbij Martin niks te verliezen had: als zijn label Parlophone (een dochter van EMI) The Beatles zou tekenen en opnemen in hun studio, dan zouden ze slechts 1 penny per verkochte plaat aan de band hoeven betalen. Martin had dus niks te verliezen en stemde toe.

Om alle resterende twijfel weg te nemen dat George Martin de enige echte Vijfde Beatle was, zullen we de belangrijkste andere kandidaten onder de loep nemen. Om alvast even van de meeste ‘vijfde Beatles’ af te zijn: iemand die een keertje heeft meegespeeld op een liedje van The Beatles staat nog altijd een stuk lager op de ladder dan George Martin. De producer speelde zelf immers ook piano en klavecimbel op drie nummers en schreef de blazers- en strijkersarrangementen van bijna alle nummers. Sorry Billy Preston, Eric Clapton, Phil Spector, Jeff Lynne, Klaus Voormann, Tony Sheridan, Yoko Ono en Linda McCartney. De volgende vijf hebben wel een enigszins terechte claim, maar George Martin verslaat ook hen stuk voor stuk.

Helemaal in het begin waren ‘The Fab Four’ daadwerkelijk met zijn vijven. Bassist Stuart Sutcliffe stapte echter al in 1962, toen de groep veel in Hamburg speelde, uit de band. Hij overleed kort daarop aan een hersenbloeding. Hoewel Sutcliffe heeft meegespeeld op de plaat die ze als begeleidingsband opnamen voor Tony Sheridan, heeft hij nooit op een officieel The Beatles-album gestaan. In tegenstelling tot Martin dus.

Bekender is het verhaal van ‘net niet-Beatle’ Pete Best. Hij ging fluitend door het leven als vierde Beatle, ze hadden net hun eerste platencontract getekend, toen hij uit de band geschopt werd. Door niemand minder dan George Martin himself. Martin vond dat Pete niet kon drummen en daar was de rest van de band het eigenlijk wel mee eens. Pete werd vervangen door Ringo Starr, maar houdt vol dat hij ‘tot op de dag van vandaag niet begrijpt waarom hij toen plaats moest maken’. Wie anders dan George Martin heeft ooit zoveel macht gehad binnen The Beatles dat hij bandleden kon vervangen? Juist, niemand.  

The Beatles noemden Neil ooit zelf ‘De Vijfde Beatle’ en dat is natuurlijk een zwaarwegend argument. Maar wat deed Neil eigenlijk? Hij was zakelijk adviseur, assistent, roadmanager en persoonlijke vriend. Oftewel: hij had helemaal niks met de muziek te maken; hij schreef niet mee aan liedjes en speelde op geen enkel album of podium mee. Desondanks werd hij ook bij zijn overlijden in 2008 in de kranten alom aangeduid als vijfde Beatle. In onze ogen had dat echter meer met dalende verkoopcijfers te maken dan met zijn echte invloed op de band-legacy.  

Die invloed valt bij manager Epstein niet te ontkennen. Van het artwork tot de kleding, muziekstijl en zelfs de synchrone buiging waarmee The Beatles hun optredens altijd afsloten: Epstein had bij vrijwel elk aspect van de band een dikke creatieve vinger in de pap. In 1967 overleed hij aan een overdosis slaappillen (er wordt gespeculeerd dat het ging om zelfmoord omdat zijn homoseksualiteit niet geaccepteerd werd). Vanaf dat moment ging het snel bergafwaarts met de band, wat volgens velen geen toeval was. Het ontlokte in ieder geval bij George Martin ooit de uitspraak: “He was the fifth Beatle, if ever there was one.” Maar ja, “it takes one to know one”, George. En Brian heeft nooit één noot muziek geschreven... 

Jimmie Nicol verving Ringo een tijd, toen die ziek werd tijdens de wereldtour van 1964. Jimmie was populair bij de fans; toen Ringo weer beter was, stuurden fans smeekbedes per brief en telegram om hem in de band te houden. Het mocht niet baten, want Ringo was niet het enige bandlid dat schoon genoeg had van Jimmies aanwezigheid. Als The Beatles je zelf al niet willen hebben (en je zonder schrijf-credits in feite niet meer bent dan sessie-muzikant), dan kunnen wij toch moeilijk beweren dat je de ‘vijfde Beatle’ bent.