Het VoorBeeld: Selma van der Bijl

In ‘Het VoorBeeld’ vragen wij Nederlandse fotografen drie favoriete foto’s uit eigen oeuvre te belichten. Hoe kwam de foto tot stand? Wat is het verhaal achter de foto? En waarom is juist deze een favoriet van de fotograaf? Deze editie: Selma van der Bijl.

Na ruim tien jaar werken in het bedrijfsleven ruilde Selma haar carrière in voor een studie aan de Fotoacademie. Eind 2017 studeerde ze af als journalistiek- en documentair fotograaf en in 2018 won ze zowel de eerste Paul Peters Fotoprijs bij de Zilveren Camera als de Alfred Fried Photography Award. Verbinding en menselijkheid staan voorop in Selma’s werk. Haar focus ligt op het vastleggen van bijzondere gebeurtenissen: een nieuw begin zoals een bruiloft, een kennismaking zoals een geboorte en een hereniging van mensen die elkaar door omstandigheden moesten loslaten. Leven verpakt in liefde, hoop en geluk. Met haar series over vluchtelingen wil ze voorbij headlines, algemeenheden en vooroordelen. Ze geeft de emoties weer die ontluiken in de mensen voor haar lens. Dichtbij en intiem.

‘’Deze foto heb ik gemaakt in 2017 voor mijn afstudeerproject Geluk(t), over gezinshereniging, aan de Fotoacademie. Voor die tijd had ik nog nooit iemand ontmoet die gevlucht was. Ik kende voornamelijk verhalen uit de media van mensen in gammele bootjes. Behalve dat ze uit ellendige omstandigheden kwamen, wist ik niets van de mensen die naar Nederland kwamen en hun leven riskeerden tijdens de levensgevaarlijke reis. Voor veel mensen zijn vluchtelingen een abstract begrip of een nieuwsbericht. Het is soms lastig om daar iets bij te voelen. Voor mij een reden om me te richten op hoop en geluk, de serie is daarom optimistisch getoonzet. Ik wil voorbij de nummers en statistieken, want achter elk cijfer gaat een verhaal schuil van iemand die alles achter moest laten. Dit zijn allemaal mensen; vaders, moeders en kinderen.

Op de dag van de hereniging ontmoette ik de Syrische Mouataz Nasri op Schiphol voor het eerst. Voorafgaand had ik maandenlang contact met zijn begeleider van VluchtelingenWerk en iedere keer was er een tegenslag waardoor de hereniging niet door kon gaan. Mouataz was enorm gespannen en ijsbeerde voortdurend heen en weer tussen het linker- en rechterraam van de aankomsthal. Hij had geen seconde rust, het was zenuwslopend. Als ik hem uit het oog zou verliezen bestond de kans dat ik het moment zou missen. Als een schaduw volgde ik hem, onopvallend maar dichtbij. Van zijn begeleider hoorde ik ondertussen meer over de familie. Zijn oudste dochter Maya was gewond geraakt in Damascus door een autobom. Ze was hierdoor doof geworden en sprak niet meer. Ook wilde ze niet mee naar Nederland, omdat ze haar vriendinnen niet achter wilde laten.

Opeens zie ik Mouataz zwaaien, juichen en roepen. Hij ziet zijn geliefde gezin bij de bagageband staan. Hij kijkt blij en opgelucht, maar zijn familie ziet hem niet en tevergeefs blijft hij zwaaien en kloppen op het raam. Ondertussen heeft de familie alle koffers en zijn ze onderweg naar de aankomsthal. Snel rennen we richting de schuifdeuren. Daar staan ook zijn begeleiders en werkgever met een spandoek om het gezin te verwelkomen. Zij konden niet langer aanzien dat het gezin verscheurd werd en dat Mouataz steeds depressiever en angstiger werd. Zijn gezin liep immers nog iedere dag gevaar. De vrijwilligers organiseerden een inzamelingsactie in hun dorp in Friesland om de tickets te betalen. Mede dankzij deze actie kan Mouataz zijn vrouw Amani, dochters Maya (14), Marah (5), Farah (3) en hun zoon Murad (10) na drie jaar eindelijk in de armen sluiten. Een hartverscheurend moment. Het verdriet, de blijdschap, opluchting en het geluk dat ze weer samen zijn. Het komt allemaal samen in deze foto. Dat ik zo dichtbij mag komen en dit intieme moment van en voor de familie mag vastleggen vind ik erg bijzonder. Zonder hun toestemming en vertrouwen had ik dit beeld niet kunnen maken.’’

‘’In 2019 bezocht ik samen met een kleine charity-organisatie een vluchtelingenkamp, detentiecentrum en opvanghuis voor vrouwen en kinderen in Athene. Het werd al snel duidelijk dat het in drie dagen onmogelijk was om de omvang en complexiteit van de situatie op deze plekken te begrijpen. De persoonlijke verhalen waren overweldigend en intens. We spraken met slachtoffers van etnische zuiveringen, verkrachtingen, mishandelingen en kidnapping.

Het jongetje op de foto vluchtte met zijn moeder voor oorlog en geweld uit Syrië. Ze hebben een groot deel van de maandenlange reis te voet afgelegd, op zoek naar veiligheid. Zoals de meeste kinderen heeft hij last van nachtmerries, bedplassen en verlatingsangst. Dankzij de charity-organisatie hebben ze onderdak, voedsel en medische hulp en krijgen ze psychische ondersteuning. Niet lang daarvoor leefden ze op straat, want er is een enorm tekort aan opvangplekken in Griekenland.

Uit nood zitten veel kinderen in detentiecentra, als ‘beschermende maatregel’. Niet-begeleide minderjarige vluchtelingen raken regelmatig vermist. Migratiekinderen zijn extra kwetsbaar, ze worden soms slachtoffer van uitbuiting, mensenhandel en kinderprostitutie. De wachttijd voor een eerste gesprek met de asieldienst kan bovendien oplopen tot twee jaar. Dit gebeurt dus gewoon. In Europa, op zo’n drie uur vliegen van Nederland. Niemand neemt verantwoordelijkheid en niemand wil ze hebben. De heftige verhalen hebben indruk gemaakt en mij diep geraakt. Vrijheid is niet vanzelfsprekend. Het is voor mij onbegrijpelijk dat het kabinet 500 kwetsbare alleenstaande kinderen niet wil opvangen. Als je daar geweest bent en de verhalen hebt gehoord dan is dat gewoon onmenselijk. Vluchtelingen hebben een naam, een familie, een verhaal. Ik wil deze moedige mensen een gezicht geven en hoop dat de beelden oproepen tot empathie en medemenselijkheid.’’

‘’Deze foto van Rital ‘de angel’ maakte ik in 2019 toen ik voor het eerst bij Badriya en haar dochtertje op bezoek was. Ze kijkt verwachtingsvol naar buiten door het raam van het appartement waar ze woont met haar moeder. Rital heeft haar vader op dat moment nog nooit ontmoet. Het gezin was op dit moment in afwachting van gezinshereniging.

De foto die onderdeel uitmaakt van de serie ‘Meeting an angel’ gaat over Badriya uit Ethiopië en Hayidar uit Jemen. Ze leerden elkaar online kennen en werden verliefd. Wegens aanhoudende conflicten in hun thuislanden besloten ze om te vluchten naar Griekenland. Na een levensgevaarlijke reis kwamen ze terecht op Samos, in een vluchtelingenkamp. Via een lange omweg komen ze uiteindelijk in Athene terecht waar ze onder erbarmelijke omstandigheden leven. Na vele pogingen slaagt Badriya - toen zes maanden zwanger - erin Italië en van daaruit Nederland te bereiken, waar ze bevalt van hun dochtertje Rital. Hayidar zit ondertussen nog steeds vast in Athene. Deze foto is een paar maanden voor de hereniging gemaakt. Het was nog niet bekend of en wanneer het gezin herenigd zou worden. Uiteindelijk is het na anderhalf jaar gelukt. Ik heb de familie bijna twee jaar gevolgd en werd toegelaten in hun wereld. Het is een verhaal over hoop, liefde en doorzettingsvermogen.''

De serie won dit jaar de eerste prijs in de categorie ‘Documentair Nationaal’ bij de Zilveren Camera en werd derde bij de Paul Peters Fotoprijs. Benieuwd naar meer werk van Selma? Bekijk haar website en Instagram-pagina!