(Liefdes-)brieven van Remco Campert aan zijn vrouw Deborah
“Remco Campert bracht licht en lucht en leven en jazz en muziek en ritme in de taal van alle Nederlanders.” Dit was hoe schrijver Onno Blom begon toen Sophie hem gisteren vroeg Remco Campert te introduceren. Afgelopen zomer overleed Remco Campert op 92-jarige leeftijd. Hij leeft echter voort in al zijn literaire werk. Binnenkort verschijnt er bovendien een bundel aan (liefdes-)brieven, kattenbellen en tekeningen die Campert voor zijn geliefde Deborah schreef. Deborah kwam gisteren langs om te vertellen over haar man en over zijn brieven aan haar. Én ze las een stukje uit één van de brieven voor.
Wie was Remco Campert? Voor degenen die dit (nog) niet weten, nu eerst even een snelkook-biografie. Campert werd in Den Haag in 1929 geboren, als zoon van een dichter en een actrice. Zijn ouders scheidden toen Campert drie jaar oud was, waarna hij afwisselend bij zijn ouders, maar ook bij zijn grootouders woonde. In 1942 ging hij bij een pleeggezin wonen, met wie hij al snel naar Epe moest verhuizen, omdat de Duitsers tijdens de Tweede Wereldoorlog hun wijk bezetten. Camperts vader overleed in de oorlog in concentratiekamp Neuengamme. Campert ging daarom na de oorlog alleen met zijn moeder in Amsterdam wonen. Gedurende zijn middelbare schooltijd spijbelde hij veel, waarvoor hij van school werd gestuurd. Wat deed hij toen? Schrijven. In eerste instantie schreef Campert reclameteksten en deed hij veel vertaalwerk. De oprichting van een platform voor experimentele dichters, het schrijven van cursiefjes (oftewel columns) voor tijdschriften, het uitgeven van dichtbundels, het schrijven van romans en de verfilming van een paar van zijn romans volgden.
Met schrijver Onno Blom hadden we het gisteren ook over Camperts werk. “Wat nou zo fantastisch is van het werk van Campert is dat hij met minimale middelen, eigenlijk met weinig woorden, een maximaal effect teweeg kon brengen.” Campert was volgens Blom iemand die niet van hele mooie gedichten hield, maar wiens eigen poëzie wel altijd betoverend mooi was. Campert zou het er in zijn poëzie nooit te dik op hebben willen leggen en hij was ook nooit larmoyant of pathetisch met zijn woorden.
“Maar het had een enorme ontroerende kracht.”
Naast Onno Blom zat gisteren de weduwe van Campert aan tafel: Deborah. Deborah werd in 1938 in Amerika geboren. Haar (inmiddels ex-) man raadde haar op een gegeven moment het werk van Remco Campert aan, omdat ze daardoor goed Nederlands zou leren. Deborah wist al wel wie Campert was, maar ze kende hem nog niet. Hoe was hun ontmoeting? Deborah vertelde gisteren dat in één van Camperts gedichten een vrouw voorkwam die onder een blauwe deken lag.
“Als ik het zeg krijg ik al goosebumps.”
Deborah merkte toen ze het verhaal van de vrouw onder de blauwe deken hoorde, zij zelf die vrouw wilde zijn. De avond dat Campert zijn werk voorlas, zijn Deborah en hij samen naar huis gegaan en “hij is eigenlijk nooit meer weg gegaan”. Remco en Deborah hebben ruim 47 jaar deel uit gemaakt van elkaars leven. Ze mist hem dan ook heel erg. Hieronder kijk je de video waarin ze over het grote gemis vertelt.
Remco schreef zo’n driehonderd brieven aan zijn geliefde Deborah, in de jaren van 1966 tot afgelopen zomer. Nu, dik een half jaar na zijn overlijden, gaat Deborah deze bundelen tot boek. Zij heeft hem toen hij nog leefde gevraagd of hij daar bezwaar tegen zou hebben. “In tegendeel”, antwoordde hij daarop. Deborah las het begin van één van zijn brieven gisteren in de uitzending voor. Bekijk dat hieronder.
Van brieven, tot aan kattenbelletjes, tot aan zelfportretten, haar verzameling is rijk. En toch was het opvallend dat Deborah zei:
“Praten over de liefde hebben wij nooit gedaan.”
Campert was niet zo’n prater volgens haar, maar zijn genegenheid en liefde voor haar toonde hij met al zijn brieven. Dat is troostend voor haar, ook nu hij er niet meer is. In het najaar zal de bundel met brieven, kattenbellen en tekeningen uitkomen. De brieven zijn voor Deborah geschreven, maar binnenkort zijn ze dus "een beetje van ons allemaal". Dat is onder andere wat de bundel aan brieven zo mooi maakt volgens Blom. Bekijk hieronder het volledige gesprek uit de uitzending terug.