Yannick Jozefzoon van Santos: 'Ik denk dat in het goede altijd een beetje fout zit – en andersom'

Yannick Jozefzoon acteert zoals hij leeft: bewust en zonder angst. ‘Het is niets anders dan het ombuigen van energie.’ 

Begin dit jaar reed acteur Yannick Jozefzoon als taxichauffeur rond in nachtelijk Amsterdam. Dat deed hij niet, zoals een method acteur betaamt, om zich voor te bereiden op een nieuwe rol, maar met het oog op een internationale doorbraak. In februari was hij namelijk een zogeheten ‘Shooting Star’ op het filmfestival van Berlijn, het programma waarin veelbelovende jonge acteurs in de schijnwerpers staan en onder de aandacht worden gebracht van regisseurs aller landen. En stel nu dat daar iets uit zou rollen, terwijl je agenda nog vol staat met verplichtingen op toneel in films en series hier?

Vooralsnog is er nog niets substantieels uitgekomen, voornamelijk door de Amerikaanse schrijversstakingen, maar dat lijkt Jozefzoon niet echt te deren. ‘Dingen gaan zoals ze gaan. Misschien volgend jaar. Of over een paar jaar. Over tien jaar. Of misschien nooit. Het taxirijden was een leuke ervaring, door het Shooting-Star-zijn is mijn netwerk verbreed. Het zou zomaar kunnen dat er dingen uitrollen. Het leven is niet mislukt als het niet lukt, of geslaagd als het wel lukt.’

En er zijn ook hier nog genoeg mooie projecten voor de getalenteerde en veelgevraagde Jozefzoon. Zo is hij nu te zien in het met een Gouden Kalf voor beste dramaserie bekroonde ­Santos. Jozefzoon speelt een van de hoofdrollen, een jongen die zich ontworsteld heeft aan het criminele milieu en na een gevangenisstraf probeert op het rechte pad te blijven. Dat blijkt geen sinecure met ‘foute’ vrienden en zijn relatie met Yola, de dochter van een Rotterdamse drugsbazin die ook met man en macht probeert niet verzwolgen te worden door haar moeders nietsontziende trekkracht om ‘bij het familiebedrijf’ te komen.

Jullie zijn in de serie nu nog de koning en de koningin van ‘de goede kant’, maar het is een ambivalente staat: jullie zouden zomaar het succesvolle echtpaar van de onderwereld kunnen worden. Klopt. Maar dan vraag ik: wat is goed en wat is fout?

Nou ja, die familie Santos, met madre familias Erveline, gespeeld door Romana Vrede, dat is toch een behoorlijke criminele bende? Wat voor de een een terrorist is, is voor de ander een activist. Ik denk dat in het goede altijd een beetje fout zit – en andersom. Zo zit het ook in de personages in deze serie.

Maar in Erveline is wel heel weinig goeds te bespeuren. Ze is moeder, ze wil het beste voor haar kinderen.

Ze laat ze vreselijke dingen doen. Klopt. Maar ik denk dat in ieder mens allebei zit. In haar personage overheerst het ‘slechte’. Je kent niet de reden daarvan. Misschien gebeurt er wel iets waardoor het perspectief kantelt.

Was dat wat je aantrok in deze serie? Het zijn mooie, gelaagde personages. Ik vond het interessant dat de meeste rollen werden ingevuld door nieuwe, nu nog onbekende acteurs met veel talent. Ik vond het leuk dat Rotterdam het decor is. Zo’n project had ik nog niet eerder gedaan. En het deed me denken aan de tijd dat ik zelf veel op straat was.

Als crimineel? Haha, nee. Maar ik herken zeker dingen. Dan bedoel ik niet zozeer van het onderwerp in nauwe zin – het gaat over de drugswereld – en inderdaad, de drugswereld kan gepaard gaan met veel geweld en veel leed. Maar in deze serie zie ik personages die proberen te overleven, mensen die zaken doen. We noemen de drugswereld ‘fout’, maar het zijn ook jongens die een business hebben. Als het kwartje anders was gevallen, hadden ze misschien een ander bedrijf gehad, en werden ze met andere ogen bekeken. Soms belanden mensen ergens tegen wil en dank, maar het is ook menselijk dat je je leven wilt verbeteren.

Je bent zelf goed – al is dat dus eigenlijk een beladen woord – terechtgekomen. Je bent een veelgevraagde, getalenteerde acteur. Is er in jouw leven ook een moment geweest dat je andere keuzes had kunnen maken? In mijn puberteit zijn er zeker momenten geweest dat ik andere keuzes had kunnen maken. Al ben ik me ook altijd heel bewust van alles geweest, dingen overkwamen me niet zomaar.

Hoe bedoel je dat? Toen ik een jaar of zes was, liep ik een keer door mijn buurt – ik woonde in Leiden, in de Merenwijk. Er kwamen twee oudere jongens achter me aan. Ik ben toen weggerend. Ik weet nog goed dat ik dacht: dit is angst, dus zo voelt het als je wegrent. Een volgende keer ga ik dat anders doen. In mijn puberteit ging ik veel vechten met mijn vrienden. Trainen om elkaar hard te maken, met het idee: de wereld is competitief, de straat is hard, je moet kunnen vechten zodat mensen niet zomaar over je heen kunnen lopen.

Hadden jullie regels? Nooit op het hoofd schoppen. Verder was alles geoorloofd. We wilden elkaar sterk maken. Maar het was ook liefde weet je, onderling tussen jongens. Het was een vorm van genegenheid. En we leerden ervan dat je het niet inzet als middel. Als je volwassen wordt, leer je dat steeds verder kanaliseren. Kijk, ik denk dat je in staat moet zijn om iemands hoofd eraf te trekken, maar dat is niet het doel. Het gaat erom wat jij zelf kunt controleren. Dat je een laatje kunt opentrekken in jezelf en dat je daaruit heel bewust kunt putten. Ik heb dat ook in vechtsport geleerd. Daarin leer je doorzettingsvermogen, je leert om niet bang te zijn, om respect voor jezelf te hebben en voor de ander. Ik heb altijd op judo gezeten. Dat is vallen en opstaan.

Die laatjes opentrekken, doe je dat ook zo bewust als je acteert?
Ja en dat is waarom ik acteren zo interessant vind. Acteren is voor mij eigenlijk niets anders dan het ombuigen van energie. Wij zitten hier in deze koffietent rustig met elkaar in gesprek. Maar stel nu dat we met elkaar afspreken dat we deze toko op stelten gaan zetten? We spreken af dat we een stel zijn en ruzie hebben. Binnen tien seconden kunnen we ervoor zorgen dat iedereen naar ons kijkt, dat alles wat er was weg is. Je bent letterlijk aan het spelen met energie. Dat is voor mij iets magisch. Dat je eigenlijk een nieuwe realiteit manifesteert. Dat kun je zo groot of zo klein maken als je wilt. We kunnen afspreken dat we elkaar haten. Ik ga je in de ogen kijken, jij doet dat bij mij. Ik denk: ik haat je, ik ga je kapot maken, Ik ga je helemaal afslachten hier. Die gedachten vertalen zich naar woorden, naar bewegingen. En die zorgen dat heel de ruimte hier verandert. Dan hebben we een nieuwe realiteit gemanifesteerd. Dat vind ik heel bijzonder aan acteren.

Gedachten worden dingen. Maar jij weet dat je dat doet, je bent je er bewust van. Er zijn genoeg mensen die geen idee hebben, die ruzie maken, de boel op stelten zetten, die worden geregeerd door hun impulsen en reactiviteit. Dan ben je niet een stel dat acteert, maar dat ruzie heeft en ook alle energie ombuigt. Uhm… wat bedoel je precies?

Ik vind jouw bewustzijn zo opmerkelijk. Als klein jongetje realiseerde je je al dat je wegrende. Dat wilde je een volgende keer anders. En dat ben je blijven doen. Het lijkt alsof acteren en zijn eenzelfde oorsprong hebben bij jou. Ah…Nou ja, ik ben natuurlijk ook een mens met gevoelens en gedachten. Soms voel ik me goed, soms voel ik me slecht. Niets menselijks is me vreemd. Maar ik ben me er inderdaad van bewust dat als het in acteren zo werkt, dat het in het echte leven ook zo is. Met acteren bewijs je eigenlijk letterlijk dat je een nieuwe realiteit kunt creëren. Ik ben ervan overtuigd dat dat in het leven ook kan. Als jij naar mensen snauwt, dan krijg je gesnauw terug. Maar als je mensen met liefde en respect behandelt, dan krijg je dat wellicht ook terug. Als je het niet terugkrijgt, kun je je afgewezen voelen, maar je kunt het ook omzetten. En inzetten. Ik zet het in als ik acteer in films of in het theater. Maar ook om mensen in hun kracht te zetten. Samen met een vriend, Kiefer Zwart, ook acteur, hebben we een stichting opgericht, Remember what you are, waarmee we mensen willen stimuleren om steviger in hun schoenen te staan. Om acteren te gebruiken als basis voor zelfontwikkeling. Dat doen we omdat we geloven dat er een oneindige potentie huist in de mens, maar dat dat nog te weinig wordt aangeboord. Wat acteren mij heeft gegeven, is juist dat. Om in je kracht te gaan staan en voor jezelf te durven opkomen.

Wat is jullie doelgroep? Het bedrijf staat nog in de kinderschoenen, want we hebben het allebei druk. Maar we geven workshops op het ROC, op middelbare scholen, in het bedrijfsleven. Ik geloof dat we er dit jaar een stuk of twaalf hebben gedaan. Het is interessant om te zien wat het doet met mensen. Het is eng om boos te zijn, om te gaan schreeuwen. Iedereen kijkt naar je. Je moet je gêne overwinnen, je moet ergens doorheen. Maar door het aan te gaan met jezelf, je angsten te overwinnen, sta je steviger in je schoenen. Ik heb het bij mezelf gezien. Nu heb ik van huis uit meegekregen om niet bang te zijn en om dingen aan te gaan. Maar vroeger had ik wel eens dat ik een vrouw zag en dat ik dacht: she is way out of my league . Op een gegeven moment dacht ik, maar wacht eens even, als ik er gewoon van uit ga dat iedereen met dezelfde onzekerheden loopt als ik? Dan ben ik toch gewoon koning! Dan hoef ik maar net iets minder onzeker te zijn. Dus toen was dat ook opgelost.

Jozefzoon: ‘Zullen we het doen?’

Wat? 'Zullen we de boel even flink opschudden hier? Durf je dat?'
Zijn ogen, die even daarvoor nog een poel van liefdevolle vriendelijkheid waren, veranderen als bij donderslag in pure haat, in een ‘ik ga je kapot maken.’

Wat er daarna gebeurde, daar is hopelijk geen film van. Maar vol zelfvertrouwen verlieten we even later het koffietentje, het personeel en de gasten verbouwereerd achterlatend.

Santos, vanaf donderdag 9 november, op NPO3 en NPO Start