Wordt het niet tijd om het koningshuis af te schaffen?

De steun voor de Nederlandse monarchie daalt: van 74 procent in 2020, naar 55 procent nu. Kan het koningshuis niet beter afgeschaft worden?

‘Het wordt hoog tijd om ons eens af te vragen waar we de Oranjes eigenlijk voor nodig hebben’, schrijft blogger Wouter Louwerens op Joop. Heeft het koningshuis zijn beste tijd niet gehad?

Louwerens zet zijn vraagtekens bij die zogenoemde erfopvolging, wat hij 'het heikelste punt van de monarchie' noemt. Volgens hem valt het niet uit te leggen dat Willem-Alexander koning is omdat zijn moeder staatshoofd was, en dat Amalia dit op haar beurt daarom ook wordt. ‘Het doet afbreuk aan de democratie en zou strijdig moeten zijn met de grondwet. (…) het probleem van deze denkrichting is dat ze betekent dat de koninklijke familie op basis van afstamming (blauw bloed) meer waarde heeft dan een andere familie en daarom boven ons gesteld is.’

Nederland moet een republiek worden, vindt Floris Müller, voorzitter van Republiek, de grootste pro-republiek beweging van Nederland. Volgens hem is Nederland nu namelijk geen democratie: 'Dat betekent dat je als volk je vertegenwoordigers kiest en ook je leiders en staatshoofd kiest’, legt hij uit in De Nacht van BNNVARA. ‘Dat doen wij niet. Ons staatshoofd wordt geboren uit één familie en dan wordt 'ie staatshoofd. Daarmee zijn we geen democratie.'

Nu is Willem-Alexander, als staatshoofd van de monarchie, namelijk de baas van onze regering. ‘Bovendien zit hij de Raad van State voor: het belangrijkste adviesorgaan van onze regering’, legt Müller uit. Verder heeft de koning 'een buitengewone rol in de rechtsgang en in de rechtszaal’. Hij ondertekent wetten, die beginnen met 'In naam van de koning'. Advocaten en rechters worden in zijn naam benoemd. ‘Dat zijn toch allemaal posities waarvan je zegt: "Dat moet je toch niet in de handen van één persoon houden, die je nota bene niet kan kiezen, niet kan controleren en niet naar huis kan sturen?"'

Een ander veelgehoord punt van kritiek zijn de kosten. In 2021 werd er ruim 45 miljoen euro begroot. Dat is in werkelijkheid hoger, omdat er ook kosten worden gemaakt voor het onderhoud van de privéjacht van prinses Beatrix, het gebruik van het regeringsvliegtuig en het onderhoud van Kroondomein Het Loo. Louwerens: ‘Het lijkt onmogelijk concreet te krijgen wat het koningshuis nou precies kost, maar dat het veel meer kost dan men ons wil doen geloven staat vast’, denkt hij.

‘Het past niet meer in deze tijd om een koning met een hermelijnen mantel en een kroon op zijn kop op te hemelen en boven de rest van Nederland te scharen, enkel en alleen omdat hij geboren is uit een bepaald nest’, vindt Op weg naar Het Lagerhuis-panellid Amir Issa. Amir is daarom, net als Floris Müller, voor een republiek en tegen de monarchie. ‘Het is een achterlijke traditie, waar we gewoon mee moeten stoppen.’

Aymen Elmarsse is het daarmee eens. ‘Nederland is een land waarin gelijkheid ontzettend belangrijk is. Het past niet bij dat beeld dat we in Nederland een staatshoofd hebben die niet democratisch verkozen is. Dat er iemand is die op basis van het gouden bedje waarin ie geboren is de rest van zijn leven boven ons staat.’

Ondanks dat het koningshuis een controversieel onderwerp is, onder andere door hun reis naar Griekenland midden in de lockdown, is Ojij Karel het niet eens met Amir en Aymen. 'Ze brengen ons een stukje culturele saamhorigheid, die in deze tijd van polarisatie ontzettend belangrijk is.'