Worden militairen monddood gemaakt?

Een keiharde afwijzing, zo voelen de nieuwe strenge regels van het ministerie van Defensie voor veel militairen. Worden zij monddood gemaakt?

Ruim een maand geleden is majoor Van Leeuwen nog te gast in De Nieuws BV, om de schrijnende financiële situatie van zijn collega’s, de slechte werkomstandigheden en het slecht werkende materieel te bespreken. Nu is hij er weer, maar met een hele andere reden.

Strengere regels van het ministerie van Defensie bepalen namelijk dat militairen niet meer zonder toestemming van dat ministerie extern mogen optreden. Van Leeuwen mag dat wel omdat hij gedetacheerd is bij de Nederlandse Officieren Vereniging. Extern optreden gaat over mediacontacten, publicaties en contact met het parlement. In de praktijk werkt het als volgt, legt Van Leeuwen uit: ‘Als Kamerleden met militairen of defensiepersoneel willen praten, moeten ze dat aanvragen via het bureau van de secretaris-generaal. En als wij met de media willen praten, moeten wij ook toestemming vragen. Anders mag het gewoon niet. Als een militair zich daar niet aan houdt, word je daar verantwoordelijk voor gehouden’, aldus Van Leeuwen in De Nieuws BV.

Openheid en transparantie?
Een zorgelijke ontwikkeling, volgens SP-Tweede Kamerlid Sadet Karabulut. ‘Het is achterhaald en onnodig. Militairen zijn professionals. Uit mijn ervaring blijkt dat ze vaak juist heel trots zijn op hun organisatie en vanuit hun inhoudelijke expertise willen bijdragen aan een goede ontwikkeling van de organisatie.’ Daarbij staat het in contrast met wat minister van Defensie Ank Bijleveld zegt te willen bereiken, namelijk: openheid en transparantie. ‘Dat staat hier haaks op’, volgens Karabulut. Daarbij is het belangrijk voor haar eigen werk. ‘Voor het controleren van de regering.’ En het is essentieel voor de vrijheid van meningsuiting van de militair. ‘Ik vind dat niet passen in deze tijd’, besluit Karabulut.

Vertrouwen vs. wantrouwen
Volgens Karabulut heeft het strenge optreden alles te maken met de vele incidenten van de afgelopen tijd en de drang dat te willen controleren. ‘Dat is zorgelijk en naar mijn mening ook een blijk van wantrouwen in plaats van vertrouwen.’ Daarbij werkt het klokkenluiden in de hand. Dat is immers nog de enige optie, wanneer via de officiële wegen spreken eerst goedgekeurd dient te worden.

Professionalisme
Een bepaalde mate van geheimhouding is natuurlijk vereist binnen Defensie. ‘Het gaat immers om de veiligheid van het land’, aldus interviewer Natasja Gibbs. Daar is ook majoor Van Leeuwen het mee eens. ‘Defensiemedewerkers in het algemeen, en militairen in het bijzonder, begrijpen als geen ander het belang van operationele informatie binnenhouden, want dat kan directe gevolgen hebben voor de veiligheid van je collega’s en voor Nederland.’ Professionalisme is dat. Vanuit datzelfde principe begrijpen militairen dat ook de minister een verantwoordelijkheid heeft naar de Kamer.

Vrijheid van meningsuiting
In zekere zin druist het besluit in tegen de vrijheid van meningsuiting van de militairen, aldus Van Leeuwen. Maar hij beseft zich als geen ander dat het geen normale burgers zijn. ‘Dat weten wij maar al te goed. Wij hebben een bijzondere positie en ons werk is anders dan dat van de gemiddelde Nederlander. Dus dat er een bepaalde mate van beperking is op wat wij kunnen is helemaal niet gek. Sterker nog: dat is best uitlegbaar en logisch. Maar het is wel belangrijk dat wij de ruimte krijgen om openheid te geven. Dat moet een gezonde balans zijn. Het zou mooi zijn als de aanwijzingen van de organisatie uitgaan van vertrouwen. Vertrouwen in die mensen en dat zij kunnen inschatten wat wel en wat niet naar buiten kan’, volgens Van Leeuwen. Mensen binnen Defensie voelen zich beperkt, volgens de majoor. ‘Een angstcultuur zou ik het niet willen noemen, maar mensen voelen wel een grotere behoefte aan vrijheid en ik denk dat dat ook passend zou zijn.’
​
Karabulut dient deze week een motie in. Ze hoopt daarmee dat de minister de beperkingen intrekt en dat ze luistert naar het pleidooi van majoor Van Leeuwen en diens collega’s om uit te gaan van vertrouwen en transparantie. PvdA en GroenLinks hebben al aangegeven de motie te steunen.