Welke invloed heeft tv-zender Fox News op de Amerikaanse samenleving?

In aanloop naar de Amerikaanse verkiezingen realiseert Eelco Bosch van Rosenthal zich weer hoe griezelig veel invloed tv-zender Fox News heeft op samenleving en beleid. 

The Loudest Voice, 23 oktober om 22.20 op NPO 2

Misschien wel het beste verhaal over Roger Ailes las ik in een Nederlandse krant. Tom-Jan Meeus, destijds Amerika-correspondent van NRC Handelsblad, bezocht rond 2008 het plaatsje Philipstown, zo’n honderd kilometer boven New York. Fox News-baas Roger Ailes liet zich elke dag van Philipstown naar Manhattan chauffeuren, en weer terug: hij bewoonde een landgoed aan de rand van het dorp. In Philipstown kabbelde het leven doorgaans voort. Creatievelingen gingen er met pensioen of broedden er op een nieuw project. Zoals dat gaat in een klein dorp, en zeker in Amerika: iedereen stond altijd voor de ander klaar.

Maar toen besloot Ailes de lokale krant te kopen, de Putnam County News & Recorder. Een hobbyprojectje. Zijn vrouw Beth werd uitgever. Het echtpaar plukte een conservatieve twintiger weg van een andere medium uit de stal van Rupert Murdoch; die werd hoofdredacteur. Braderieverslagen maakten plaats voor commentaren over landelijke politiek. Ineens schreef de News & Recorder boze stukken over Obama. Maar Ailes ging zich ook met lokale kwesties bemoeien: de openbare school was te progressief, de met belastinggeld betaalde beeldhouwwerken in het park te groot. Sommige dorpsgenoten bleken er net zo over te denken. Philipstown werd de cultuuroorlog van de Amerikaanse politiek ingezogen. Jarenlang kreeg Ailes’ echtgenote Beth een knuffel als ze bij de lokale kruidenier kwam. Nu besloot de kruidenier om haar krant niet langer te verkopen. Beth kwam er nooit meer terug.

De methode-Roger Ailes
Zie hier: de methode-Roger Ailes. Hij diende twee presidenten van advies – Richard Nixon en Ronald Reagan – maar zijn echte macht kwam pas toen Rupert Murdoch hem in 1996 vroeg om Fox News te gaan leiden. Onder Ailes’ vleugels groeide de zender uit tot het machtigste medium in de moderne Amerikaanse geschiedenis. Fox News is meer dan een zender, het is een drug: miljoenen Amerikanen hebben de zender van ’s ochtends vroeg tot ’s avonds laat aan staan. Overdag kijken ze naar iets dat nog af en toe op een nieuwszender lijkt. In de avond nemen de commentatoren het over, en komt Fox News – althans in het Trump-tijdperk – in de buurt van staatstelevisie. Jaarlijks levert de zender het Murdoch-concern bijna 3 miljard euro op. In 2014 schreef journalist Gabriel Sherman The loudest voice in the room, het boek waar de serie over Ailes op gebaseerd is en waarin het verhaal over Philipstown terugkeert. Ailes overleed in 2017. Een jaar eerder was hij weggestuurd met 40 miljoen dollar na meervoudige aantijgingen van seksueel wangedrag. Maar de zender had Ailes allang niet meer nodig.

Wie een poosje door de VS reist, zoals ik de afgelopen weken voor Nieuwsuur deed, stuit vanzelf op de invloed van Fox News. Er is simpelweg geen ontsnappen aan. Neem de Trump-aanhanger in West Palm Beach, woonachtig tegenover het presidentiele buitenverblijf in Florida. Haar verdediging van de president, die het gevaar van het coronavirus slechts had gedownplayed ‘omdat hij geen paniek wilde zaaien’, had ik die ochtend woordelijk hetzelfde al bij Fox & friends gehoord, het veelbekeken ochtendprogramma. Of de opgetogen fan in een buitenwijk van Atlanta: hij zou na Trump het liefst Sean Hannity in het Witte Huis zien, de Fox-anchor met de kortste lijntjes naar de president. (Over eventuele presidentiele ambities van Hannity is niets bekend, over die van Tucker Carlson, het andere kijkcijferkanon in de avond, wordt veel gespeculeerd.)

Maar ook: de eigenaresse van een restaurant in Virginia. Drie jaar geleden zette ze beleefd doch dringend toenmalig Witte Huis-woordvoerder Sarah Sanders haar etablissement uit, omdat die voor een president werkte die aan de grens kinderen scheidde van hun familie. Sindsdien regent het bedreigingen en scheldkanonnades, al drie jaar lang. Het was nooit zo’n rel geworden als Fox News er niet dagenlang over had bericht. Maar de gezinsscheidingen hadden waarschijnlijk óók niet plaatsgevonden als Fox News het gevaar van kolkende immigrantenmassa’s aan de grens niet zo had opgeklopt. Fox omschrijven als een Republikeins propagandakanaal dekt de lading niet; de zender heeft daadwerkelijke invloed op samenleving en beleid.

Trump 
Onze reis bracht ons uiteindelijk naar New York, waar we spraken met Brian Stelter, presentator van het mediaprogramma Reliable sources op CNN. Zijn dit najaar verschenen boek Hoax behandelt de symbiose tussen Fox News en de regering-Trump. Stelter: ‘Ik denk niet dat Trump zonder Fox News aan de macht was gekomen. Jarenlang mocht Trump elke maandagochtend inbellen bij Fox & friends, zijn favoriete programma. De kijkers leerden hem kennen, en hij kwam erachter wat voor Fox-kijkers echt belangrijk was. Dit verklaart ook waarom Trump meteen toen hij zich voor het presidentschap meldde naar de top van de peilingen schoot: hij wist precies wat hij moest zeggen om de Fox News-kijker naar de mond te praten.’

Fox News was er voor Trump toen hij ze nodig had, zegt Stelter: ‘Zoals met het Ruslandonderzoek. Vanaf het allereerste begin viel Fox Speciaal Aanklager Mueller keihard aan. Van diens geloofwaardigheid bleef voor de kijkers niets meer over.’ De hulptroepen bewezen Trump ook tijdens het impeachmentonderzoek een grote dienst. De Senaat moest oordelen of Trump zijn macht had misbruikt door partijpolitieke voorwaarden te verbinden aan militaire hulp aan Oekraine. Uit een peiling bleek dat een kleine dertig procent van de Republikeinen aangaf ongeacht de uitkomst van het onderzoek achter Trump te blijven staan. Maar onder trouwe Fox-kijkers was dat percentage twee keer zo groot: zij hoorden avond-aan-avond dat juist de familie-Biden corrupt was. Stel dat de Fox News-commentatoren zich tegen de president hadden gekeerd, en met hen de kijkers: waarschijnlijk had de Senaat geluisterd, en was het tijdperk-Trump voortijdig beëindigd.

In 2016, een jaar voor zijn overlijden, verkocht Roger Ailes de krant in Philipstown. Afgaande op website is de ergste polemiek uit het dorp verdwenen. Het hoofdredactioneel commentaar bepleit zelfs mondkapjes in de publieke ruimte: een stellingname die Ailes nooit had toegestaan. Fox News blijft het intussen voor de wind gaan. De zender kan niet alleen zonder Ailes, maar ook zonder Trump. Mocht het Amerikaanse volk voor Biden kiezen, dan zal Fox News er waarschijnlijk niet onder lijden, zoals het linkse MSNBC nog nooit zo goed werd bekeken als de afgelopen jaren. Die nalatenschap van Ailes is blijvend: het besef dat niets zo goed verkoopt als polarisatie. 

Door: Eelco Bosch van Rosenthal