Wat zijn de gevaren van online kwakzalverij?

Chemische stoffen in zonnebrandcrème komen direct in je bloedbaan en een knoflookteen als tampon voorkomt vaginale schimmel. Dat wordt online tenminste beweerd. Hoe ernstig zijn deze alternatieve gezondheidsclaims?

‘Ik kom de meest maffe shit tegen’, vertelt wetenschapsjournalist Adriaan ter Braack in Spijkers met Koppen. Als 'Sjamadriaan' probeert hij allerlei alternatieve gezondheidsclaims te ontkrachten. ‘Ik hoef Instagram maar te openen en ik zie iemand weer kurkuma in zijn oog druppelen voor meer focus. Het is ongekend wat je tegenkomt.’

Is zonnebrand schadelijk?
‘Schadelijke kwakzalverij’, noemt hij het in Op1. Zo wordt beweerd dat in zonnebrandcrème de schadelijke stof benzeen zou zitten, maar dat is vaak niet het geval. Accounts als Leef Bewust Nederland beweren ook nog eens dat deze chemische stof direct wordt opgenomen door je huid en in je bloedbaan terechtkomt. Zij raden hun duizenden volgers daarom af om zichzelf en hun kinderen in te smeren met zonnebrandcrème. Velen doen dat, waardoor zij juist een groter risico op huidkanker lopen. Benzeen, dat vaak dus niet eens in zonnebrandcrème zit, is alleen kankerverwekkend bij het inademen van grote hoeveelheden, schrijft 'Sjamadriaan'. 'Als het wel in crème zit, komt het niet door de huid heen.'

Is detoxen gezond?
Ook een detox sapkuur, om je lichaam te ontgiften van afvalstoffen, blijkt onzin te zijn, onderzocht Kassa. Wel ervaart ongeveer veertig procent van de mensen een placebo-effect, ondanks dat het middel voor de persoon niks heeft gedaan. ‘Het schijn-idee dat detoxen daadwerkelijk zou werken voor je lichaam is daarom een belangrijke reden waarom mensen dit vaker doen', legt hoogleraar voeding en darmgezondheid Ben Witteman uit. Maar: ‘Het lichaam zelf heeft een fantastische zelfreinigende functie. Je lichaam is dus in staat om zichzelf schoon te houden. Zolang je een gevarieerd en gezond voedingspatroon hebt en regelmatig beweegt, heeft je lichaam de hulp van een detox niet nodig.'

Is het wetenschappelijk bewezen?
‘Dit zijn altijd mensen die voor duizenden euro’s coachingstrajecten en supplementen verkopen’, vult Ter Braack aan. ‘Ze slaan er altijd een slaatje uit en ik vind het heel onethisch om dat te doen met medische desinformatie. Het normaliseert allerlei vage pseudowetenschappelijke ideeën, terwijl ze wel pretenderen wetenschappelijk te zijn.’ Zo ziet hij veel bedrijven die ‘BN’ers voor hun karretje spannen om allerlei bullshit te verkopen’. Zoals Maxime Meiland, die afslankthee promoot. ‘Je kunt gewoon zeggen “dit werkt, het is wetenschappelijk aangetoond” en dan geloven mensen het, maar het is totale bullshit.’

Als 'Sjamadriaan’ geeft hij mensen daarom gereedschappen zodat zij, als ze met iemand in discussie komen over alternatieve gezondheidsclaims, ‘deze bullshit kunnen weerleggen'. 'Als mensen verkeerd worden geïnformeerd, is dat vaak niet hun eigen fout’, vindt hij. ‘Het is de taak aan journalisten, media en ook social media zelf om daar een halt op toe te roepen. Het is heel makkelijk om te zeggen: “Die mensen doen het zelf, eigen schuld.” Ik ben het daar niet zo mee eens. Als we mensen kunnen weerhouden van hele domme dingen doen, dan moeten we dat denk ik ook doen.’