Wat zegt de generatie waartoe jij behoort over jou?

Babyboomers, millennials en de patatgeneratie: generaties waar we bij voorbaat al een beeld bij hebben. Maar klopt dat beeld en waarom denken we eigenlijk in generaties?

‘Het komt niet vaak voor dat de gast jonger is dan ik, deze keer wel. (…) Ik ben dus van 1984. (…) Volgens jouw theorie ben ik geen millennial maar ben ik van de patatgeneratie. Maar ik voel weinig verwantschap met die generatie’, aldus Özcan Akyol in Onze Man in Deventer.

‘Je moet die definities niet te nauw nemen. Het zou eigenlijk heel raar zijn dat als jij een paar jaar van mij verschilt, dat je dan ineens tot een hele andere generatie behoort. Dat klopt natuurlijk niet’, verzekert generatie-expert Talitha Muusse hem.

Maar hoe moeten we die generaties dan wel interpreteren? En hoe bepaal je bij welke generatie je hoort en wat dat voor jou betekent?

‘Je moet het zien als een metafoor’, volgens Muusse, ‘voor verschillende denkbeelden in de tijd die veranderen en hoe groepen mensen die denkbeelden dragen.’ Op die manier is het voor een generatie denkbaar dat zij voor een deel met dezelfde denkbeelden zijn opgegroeid en opgevoed. Dat is wat deze mensen maakt en bindt.

Denkbeelden
Denkbeelden; het is nogal een vaag begrip. Wat Muusse daarmee bedoelt zijn bijvoorbeeld: de samenleving, de economie, de dominante cultuur, de normen in de media, de verhoudingen tussen man en vrouw, de normen in het onderwijs, et cetera. Al deze facetten kunnen vormend zijn voor een generatie. Daar gaat het dus om. ‘Hoe hebben díe doorgewerkt in jouw jeugd. Zo wordt een generatie gevormd.’

Vorming
Maar dat betekent niet dat iedereen binnen die generatie ook daadwerkelijk gevormd is door die denkbeelden. Zo kan een persoonlijke ervaring, binnen het gezin bijvoorbeeld, veel vormender zijn dan die maatschappelijke vorming. Dat herkent Özcan. Zelf denkt hij dat zijn culturele achtergrond hem meer heeft gemaakt tot wie hij is dan de generatie waartoe hij behoort. ‘Ik zie wel dat er enige parallellen zijn (met generatiegenoten), maar ik denk vooral dat die afkomst of achtergrond vooral heel anders is.’

Sociologie
Toch hebben mensen binnen dezelfde generatie wel degelijk veel overeenkomsten. Daarbij lijken we behoefte te hebben aan een zekere vorm van duiding als het gaat om die generaties. De term generatie komt voort uit de sociologie, waar een verklaring werd gezocht voor ontwikkelingen. ‘Om op macroniveau te kunnen duiden hoe het komt dat mensen die met elkaar opgroeien in een bepaalde tijd zich in een bepaalde levensfase heel erg engageren op bepaalde maatschappelijke thema’s’, legt Muusse uit. Dus: hoe komt het dat er in de jaren 60 een emancipatiebeweging opkwam? Waar zet die generatie zich op dat moment tegen af en wat ligt daaraan ten grondslag?

Generalisatie
De valkuil is om te denken dat een generatie zich als een eenheidsworst voortbeweegt door de maatschappij. ‘Generaliseren we niet een beetje?’, vraagt Özcan zich af. ‘Zeker weten’, aldus Muusse. Generatie is generalisatie, net als vele andere dingen ook niet kunnen zonder generalisatie. ‘We gebruiken, om het leven en de wereld om ons heen te begrijpen, per definitie generalisaties.’ Wel is de generalisatie van een volledige generatie nogal groot, omdat het om heel veel mensen gaat. Door te generaliseren op generationeel niveau druk je een stempel op iedereen: ‘Jij behoort tot die generatie, dus denk jij zo. (…) Het is niet bedoeld als een hokje om uit te sluiten, maar als een manier om verandering in de samenleving te duiden.’