Bestaat er een loonkloof tussen mannen en vrouwen?

Anders dan je wellicht denkt wordt de loonkloof tussen mannen en vrouwen niet kleiner, maar juist groter. En dat begint al bij de eerste baan.

‘Het probleem is heel complex’, zegt sociaal wetenschapper aan de Universiteit van Utrecht Melissa Vink in Na het Nieuws. Wat meespeelt in het groter worden van de kloof zijn de traditionele verwachtingen die leven in de samenleving. Ook de verwachtingen van de ‘ideale werknemer’ spelen mee. ‘Iemand die ambitieus is, die veel beschikbaar is, risico’s durft te nemen, innovatief durft te zijn.’ En wij hebben veel meer de gedachte dat mannen die eigenschappen hebben. Bij vrouwen hebben we dat minder. ‘Vrouwen worden ingeschat als teamplayers, die zijn heel sociaal, ze durven misschien geen risico’s te nemen. En dat matcht niet met dat ideale plaatje.’

Om het verschil in loon inzichtelijk te maken heeft Vink een loonladder meegebracht. Hierop laat ze de situatie van Meral en Vince zien. ‘Want Henk en Ingrid zijn een beetje achterhaald’, zegt presentatrice Dzifa Kusenuh. Op die loonladder valt gelijk op dat al bij de eerste baan Meral minder verdient dan Vince, ook al hebben zij dezelfde vooropleiding genoten en een vergelijkbaar cv. ‘Toch zijn mensen geneigd om Vince eerder competent te vinden en hoger in te schatten op de loonladder dan Meral. Dat is puur op gender. Dus er is meteen al een verschil.’

Op het moment dat ze beiden in aanmerking komen voor promotie, dan worden de verschillen groter. Omdat Vince hoger is ingestapt dan Meral. ‘Je ziet dan dat het startsalaris heel belangrijk is voor hoe je verder gaat groeien. Je ziet dus dat Vince dan een grotere stap kan maken omdat hij met een hoger startsalaris begon.’ De vrouw komt in sommige gevallen na een promotie maar net iets boven het startsalaris van de man uit.

In een volgende levensfase is opnieuw veel verschil te zien. Wanneer mannen en vrouwen kinderen krijgen verandert de situatie op het werk ook. ‘Meral blijft minstens vier maanden thuis om voor het kind te zorgen. Terwijl Vince minimaal vijf dagen thuisblijft. Daarnaast gaat Meral vervolgens, in de meeste gevallen, parttime werken, en dus minder verdienen. Terwijl mensen van Vince verwachten dat hij als broodwinner van het gezin juist meer moet verdienen. Daar gaat de man vaak in salaris weer een stukje omhoog.’

Die vrouw die gaat in veel van de gevallen dus minder werken. Dat heeft er volgens Vink mee te maken dat mensen hun kinderen vaak niet meer dan drie dagen naar een kinderopvang brengen. ‘Het is heel duur in Nederland, de kwaliteit is in vergelijking met andere landen niet zo hoog, en de normen zijn heel traditioneel. Heel veel mensen denken dat Meral beter voor het kind kan zorgen dan Vince of de kinderopvang.’ Ondanks het vooruitstrevende beeld dat veel mensen hebben van Nederland en de gelijke rechten voor mannen en vrouwen, staan we volgens Vink onderaan alle lijstjes als het gaat om normen.

Dit heeft voor Vince positieve effecten. Hij wordt namelijk als de ideale werknemer gezien. ‘Hij werkt vijf dagen in de week. Hij heeft een kind te voeden en hij heeft een vrouw thuis die faciliteert terwijl hij vijf dagen per week weg is. Dus hij klimt weer verder omhoog.’ Maar ook Meral zal wel wat klimmen. ‘Hoe langer je ergens werkt, hoe meer werkervaring je krijgt. En dat wordt vaak ook wel beloond.’

Nu is het een feit dat een op de drie stellen in Nederland uit elkaar gaat. Daar ontstaat dan opnieuw een probleem voor Meral. ‘Vince staat ruim boven het gemiddelde op de loonladder, Meral staat daar onder. Als ze uit elkaar gaan zal het voor Vince geen probleem zijn om in het huis te blijven wonen. Maar Meral daarentegen kan in haar eentje de hypotheek niet meer betalen en er wordt van haar verwacht dat zij vooral voor de kinderen zal blijven zorgen.’

Om dit probleem op te lossen wordt er vaak geopperd dat we moeten zorgen dat vrouwen meer gaan werken en beter worden in de loononderhandelingen, maar volgens Vink legt dit onterecht de verantwoordelijkheid volledig bij de vrouw. ‘Volgens mij moeten we kijken naar het hele systeem. (…) Je moet het voor mensen aantrekkelijker maken om beiden fulltime te werken, of voor de man om ook parttime te gaan werken. Want misschien wil Vince ook wel een of twee dagen bij zijn kinderen zijn.’

Het probleem moet volgens Vink dus niet bij de vrouwen worden neergelegd, maar alles afschuiven op de mannen is ook geen goed plan. ‘Het moet echt in het systeem worden opgelost.’