Wat kun je doen tegen piekeren?

In Frank & Eva: Welkom Bij De Club op 3FM een gesprek met de ‘piekerprofessor’: Bart Verkuil. Hij is universitair hoofddocent van de sectie Klinische Psychologie van de Universiteit Leiden, waar hij zich bezighoudt met chronisch piekeren. Behalve als onderzoeker is Verkuil ook actief als behandelend psycholoog. Onlangs verscheen zijn boek ‘De gelukkige piekeraar’. Maar hoe word je een gelukkige piekeraar?

• Piekeren gebeurt vaak als je in bed ligt, want dan verwerk je de dag en ben je bewust met je eigen gedachten bezig.
• Piekeren is heel gewoon, elk mens doet het.
• Het helpt bij teveel piekeren om onderscheid te maken tussen dingen waar je wat aan kunt doen en zaken die buiten je macht liggen.
• Zoek naar activiteiten die je helpen om goed met je gedachten om te gaan.

Zorg, maar soms zegen
Eva vraagt zich af of er meer gepiekerd wordt tijdens de coronacrisis. Verkuil ziet enerzijds een grote groep mensen die zich, naast hun gezondheid, heel veel zorgen maakt over bijvoorbeeld hun baan: ‘Mensen in de culturele sector en theaterbranche die niet zeker zijn of zij over een paar maanden nog wel een inkomen hebben.’ Tegelijkertijd ziet hij ook mensen die de crisis als een rustpunt ervaren. ‘Bijvoorbeeld werknemers die net tegen een burn-out aan zaten en die nu verplicht vanuit huis werken. Ik zie sommigen daar echt van opknappen. Die ervaren meer rust en maken zich minder zorgen over al die collega’s waar ze zoveel stress van hadden.’ Maar algemeen genomen, zo stelt Verkuil, leidt zoiets bedreigends als een coronacrisis natuurlijk tot meer gepieker.  

Bed
Frank wil weten waarom mensen juist in bed piekeren. Verkuil: ‘Als je in bed ligt is er geen afleiding. Je bent alleen en als er iemand naast je ligt, dan maak je die niet snel wakker. Je bent je veel bewuster van je gedachten. Tegelijkertijd komen ’s nachts al die dingen die je overdag hebt meegemaakt nog een keer terug. Die gaan we proberen op te slaan in ons geheugen, komen daarom opnieuw voorbij aan ons geestesoog, en zodoende worden we er weer aan herinnerd.’

‘Bij piekeren komen vooral de gedachten aan bod rond zaken waarbij je geen zekerheid hebt, en je dus niet zeker weet of het gaat lukken. De dingen die heel bedreigend voor je zijn trekken de meeste aandacht.'

Irritant
Frank en Eva zijn het erover eens: piekeren is irritant. Maar wat kun je ertegen doen? Verkuil: ‘Je bent niet echt gelukkig als je aan het piekeren bent. Maar de titel van mijn boek is ‘De gelukkige piekeraar’ en dat is ook meteen mijn mensbeeld: je kunt zowel piekeren als gelukkig zijn. En als je merkt dat je teveel piekert kun je er wat aan doen.’ Een eerste stap is beseffen dat het een hele gewone reactie is: 'Piekeren is heel menselijk, zeker in coronatijd. Het is logisch dat je meer gespannen en angstig bent. Dat is helemaal niet erg. Dus daarin mag je best wat vriendelijker naar jezelf zijn.’

Controle
Verder is het handig om verschil te maken tussen de dingen waar je controle over hebt en dingen die buiten je macht liggen: ‘Mensen die veel piekeren hebben vaak een brei aan gedachten, waarbij ze geen onderscheid maken tussen de dingen waar ze wel of niet wat aan kunnen doen. Beseffen dat er zaken zijn waar je geen invloed op hebt is misschien niet leuk, maar geeft wel vaak rust.’ Frank noemt als voorbeeld dingen die in het verleden gebeurd zijn; het heeft geen zin daarover te malen, je kunt er toch niks meer aan veranderen.

Verkuil stelt dat er heel veel verschillende dingen zijn die je kunt doen om het gepieker te leren hanteren. Bewustwording is een begin, maar iedereen moet voor zichzelf uitvinden wat helpt. Hardlopen kan bijvoorbeeld ook werken, of muziek luisteren. Of, zoals Eva voorstelt, wijn drinken, maar, ahum, dat is uiteraard een grapje.

Beluister het hele interview hieronder: 

Wil je alles weten over de werking van het brein? Bekijk dan de drie college's van Erik Scherder in DWDD University!