Wat is een regeerakkoord en waarom is het nodig voor de formatie?

Na maanden wachten is het verlossende woord bijna hier: op 15 mei weten we zeker of we een kabinet krijgen bestaande uit PVV, VVD, NSC en BBB. Waarom is voor de vorming van een kabinet eerst een regeerakkoord nodig?

‘Er wordt alweer erg lang overlegd over het nieuwe regeerakkoord. Maar waarom heb je een regeerakkoord nodig?’, vraagt luisteraar Hobbe zich af in de podcast Alledaagse Vragen. ‘Als iedere partij wetsvoorstellen mag indienen, en iedere partij een stem mag uitbrengen, dan krijg je toch altijd de meest democratische stem van Nederland?’ Anna Pleijsier, politiek verslaggever bij De Nieuws BV, vertelt er meer over.

Een regeerakkoord, ook wel coalitieakkoord genoemd, wordt opgesteld na de verkiezingsperiode. In dit document staan de belangrijkste doelen en prioriteiten voor de komende vier jaar. De regering wil zich dan bijvoorbeeld inzetten voor:

• Minder werkloosheid
• Het versnellen van woningbouw
• Een schoner milieu

De partijen maken concrete afspraken over hun doelstellingen. Na de verkiezingen zijn er vaak een aantal grote partijen die met elkaar een regering willen vormen. ‘Zij gaan dan kijken of ze kunnen samenwerken’, vertelt Pleijsier. Deze partijen zitten met elkaar rond de tafel, en praten ‘over wat zij met Nederland willen, en wat ze belangrijk vinden. De partijen hebben allemaal natuurlijk een eigen verkiezingsprogramma’. Iedere partij probeert de belangrijkste hoofdpunten uit haar programma op papier te krijgen – met als doel om uiteindelijk deze plannen uit te voeren in de periode dat zij regeren.

Een coalitieakkoord dient als een soort leidraad voor de regering tijdens de komende kabinetsperiode. Pleijsier: ‘Als je bij alles wat je kan bedenken over zorg, onderwijs, defensie (…) een meerderheid moet gaan zoeken in de Tweede Kamer, dan is Den Haag niet heel slagvaardig.’ En daar kan een regeerakkoord uitkomst bieden, want ‘met een meerderheid in de Tweede Kamer kun je veel sneller beleid voeren’, aldus Pleijsier. De partijen zijn het zo al over bepaalde punten eens, en dat helpt hen om hun plannen makkelijker door te voeren. Wel is het een kwestie van geven en nemen: niet alle punten van een partij halen het akkoord.

In de praktijk kan het klusje langer duren dan vooraf gehoopt. Ook dit jaar lijken de grote partijen BBB, NSC, VVD en PVV het op bepaalde punten niet met elkaar eens te kunnen worden. In zo’n situatie speelt het regeerakkoord een nog belangrijkere rol, aldus Pleijsier: ‘Vier partijen proberen samen met elkaar iets te regelen. Je ziet dat er veel gescheld, gedoe en ruzie onderling is. Er is weinig vertrouwen, en dan wil je juist alles heel goed vastleggen (…) als Wilders nu iets zegt, maar straks iets heel anders roept – dan wil je het wel zwart op wit hebben staan.’

Het is dus tijd om ‘spijkers met koppen te slaan’ in deze ‘finaleweek’. Wonderbaarlijk genoeg was er al op dag één een lek: PVV-onderhandelaar Gidi Markuszower werd gefotografeerd met hun conceptregeerakkoord onder zijn arm. Jeroen Pauw bespreekt het voorval na met journalist en econoom Marike Stellinga en politiek redacteur Peter Kee in Sophie & Jeroen.