Wat doet het met je als je jarenlang gestalkt wordt?

Haar nachtmerrie begint onschuldig in maart 2018. Astro TV-presentator en medium Daniëlle Nijhuis (44) heeft totaal niet door dat een stalker haar bestaan binnensluipt.

Want Andy N. (dan 28) uit ’s-Gravenzande lijkt een gewone kijker van het programma dat draait om toekomstvoorspellingen en spirituele adviezen van zieners, healers en tarotisten. Net als honderden anderen belt hij tegen betaling het nummer van Astro TV om de door haar ingesproken bandjes te beluisteren. Alleen: Andy denkt dat Nijhuis uitsluitend tegen hem praat. Daarna mailt hij. Eerst vraagt hij nog om raad, maar al snel laat hij weten dat hij verliefd is. De Enschedese reageert: goh wat aardig, maar ik ben niet geïnteresseerd.

Wat haar betreft is daarmee de kous af. Maar in plaats van stilte volgt een barrage van sms’jes, appjes, telefoontjes – ook op haar zakelijke mobiel – en e-mails. De ene keer noemt hij haar fantastisch dan weer is zij een kankerhoer die kapot moet net als haar huwelijk. Wanneer Andy 200 kilometer rijdt om haar te ontmoeten en aanbelt bij haar bedrijf in Enschede doet ze aangifte.

Daniëlle Nijhuis is een van de ruim 3000 Nederlanders, in 95 procent gaat het om vrouwen, die jaarlijks slachtoffer worden van stalking. Bijna twee jaar wordt zij lastig gevallen waardoor ze constant tot in haar haarvaten alert is. Op vreemde auto’s in de buurt, op mannen die zich merkwaardig gedragen. Ze voelt zich onveilig, zit slecht in haar vel. Net als haar familie. N. ontwricht haar leven en dat van haar geliefden. Zeker omdat er bijna niet tegen hem valt op te treden: contact- en straatverboden worden nauwelijks gehandhaafd.

Over die ongelofelijke psychische en fysieke impact maakte Hetty Nietsch (Valentijn, Enkele reis naar het Kalifaat) de indringende documentaire Jij bent van mij. Het zijn de letterlijke woorden die de vrouwelijke stalker van gitarist Harry Sacksioni hem toeroept wanneer hij woest en wanhopig vraagt waarom zij hem in godsnaam belaagt. Liefst veertig jaar verziekt zij zijn leven, vertelt hij in de documentaire. Ze staat schreeuwend voor zijn huis, tikt ’s nachts op de ramen, verpest zijn optredens en duikt op in winkels waar hij gaat shoppen.

Een paar uur nadat zij wordt aangehouden en opgepakt, post ze alweer bij de oprit.

Nietsch: ‘Het leeuwedeel draait om relatiegerelateerde gevallen, maar Harry Sacksioni en Daniëlle Nijhuis zijn voorbeelden van mensen in het publieke veld die met stalkers te maken krijgen. Net als politici, acteurs, sporters en BN’ers. Het gaat vaak om mentaal zwakke personen die zich verbeelden iets met hen te hebben. Die denkbeeldige relatie verschaft hen status. Een doel ook. Cijfers over dergelijke stalking-zaken worden niet aan de grote klok gehangen. Maar het zegt genoeg dat er behoorlijk wat speciale bureaus, beveiligers en detectives actief zijn die zich hierop richten.’

Nietsch werkte twee jaar aan Jij bent van mij. Ze raakte geïnteresseerd in het onderwerp stalking toen zij in 1995 in het tv-programma De ronde van Witteman twintiger Astrid Tillema zag vertellen over haar verliefde belager die haar vijf jaar overal achtervolgde. Waarschuwingen van de politie, smeekbedes, arrestaties, verblijf in de cel. Niets hielp tegen zijn aanwezigheid en obsessie. Zelfs toen hij in elkaar geslagen werd, stond hij een paar uur later in het verband weer voor haar neus. Het verhaal bleef jaren in haar hoofd hangen.

Nietsch: ‘Het was lastig om deze film te maken. Ook vanwege veiligheidsaspecten. Wanneer de stalking nog in volle gang is, raden politie en deskundigen elke vorm van aandacht, dus ook via publiciteit, af. Enige remedie: hem of haar compleet negeren.

Want elke reactie wordt ervaren als aandacht. En daar is het de stalker om te doen. Zelfs in elkaar geslagen worden, valt onder die noemer. Sommige mensen die ik benaderde, durfden het niet aan om mee te werken. Maar allemaal zeiden ze het belangrijk te vinden dat de documentaire er zou komen. Om anderen in diezelfde situatie te waarschuwen en om autoriteiten met de neus op de feiten te drukken. Want als er beter was opgelet en geluisterd naar verhalen en wanneer informatie over de belager was uitgewisseld, hadden verschillende slachtoffers misschien nog geleefd.’

Naast Sacksioni en Nijhuis zocht Nietsch familie en vrienden op van de Rotterdamse Hümeyra Ergincanli en de Utrechtse Laura Korsman. Waar het voor de gitarist en het medium uiteindelijk goed afliep, werden deze twee vrouwen om het leven gebracht door hun ex-en die niet konden verkroppen dat hun relatie voorbij was. Bekir E. schoot de 16-jarige Hümeyra op 18 december 2018 dood in de fietsenstalling van haar school, het Design College in Rotterdam. De 24-jarige Laura sterft op 11 juli van datzelfde jaar nadat Zamir M. 26 keer op haar insteekt in haar studentenwoning.

Nietsch: ‘Beide vrouwen hadden ongelofelijk vaak aangegeven dat ze werden geterroriseerd. Ik heb net opnieuw het rapport over Hümeyra gelezen en het voelde alsof een koude hand om mijn hart klemde. Ze was doodsbang en ze heeft haar verhaal in de loop der tijd op het bureau aan in totaal vijftig verschillende politiemensen verteld. Steeds kreeg ze te maken met weer een andere agent die van niks wist. Informatie werd niet uitgewisseld tussen diensten, niemand nam de regie of verantwoordelijkheid en nooit werd er vanuit het bureau naar haar geïnformeerd. Ik word bijna misselijk van de ongeïnteresseerdheid.’

Zo’n 3000 Nederlanders krijgen officieel jaarlijks met stalking te maken. Waarschijnlijk ligt dat cijfer hoger: lang niet iedereen doet aangifte. Straffen variëren van een taakstraf tot maximaal drie jaar cel. Volgens het Nederlands Studiecentrum Criminaliteit en Rechtshandhaving (NSCR) valt liefst 81 procent van de stalkers met een strafblad in herhaling.

Het is onbekend hoeveel doden er jaarlijks door stalking vallen. Het NSCR houdt het op ‘enkele malen’.

Op de vraag of de wet qua privacy moet worden aangescherpt, antwoordt Boris Dittrich (D66) – de man achter de anti-stalkingswet uit 2000 –: ‘De wet is nog steeds effectief. Het zijn vooral uitvoerende instanties die goed werk moeten leveren en dat is helaas lang niet altijd het geval. Het is essentieel dat mensen bij de politie sensitiever worden. De politieman of -vrouw wil feiten horen en bewijzen zien. Kom je met een verhaal als: ik word de hele tijd gebeld en er zat een briefje onder de ruitenwisser dan krijg je al snel reacties als:

‘We kunnen u geen 24-uurs bewaking geven’. Je moet een dossier opbouwen, maar zelfs dan kan het misgaan. Zoals bij Hümeyra waar ze de boel echt lieten verslonzen.’

‘In de film wordt duidelijk dat aangevers van stalking vinden dat het een slechte zaak is dat ze geen informatie kregen over de antecedenten van hun stalkers. Zowel Hümeyra als Laura kregen niets te horen over de gewelddadigheid van hun stalkers. De politie zegt dat de privacywet dat verbiedt. Ik denk dat die wet veel te vaak wordt gebruikt als excuus om iets niet te doen. En als het misgaat vormt dat weer het excuus. Kijk je goed naar die wet dan kan er veel wel.’