Waarom zijn we zo bezig met ons geluk?

We zijn zo obsessief bezig met ons geluk dat we er ongelukkig van worden, stelt psychiater Dirk De Wachter. 

Ongeluk hoort bij het leven en verbindt ons. Dat is wel zo’n beetje de kern van het betoog van psychiater Dirk De Wachter. Hij behandelt inmiddels 35 jaar patiënten en heeft vele gesprekken met deze patiënten gevoerd. ‘Het ongelukkige van het leven betekent ook de schoonheid ervan’, zegt hij in Buitenhof. ‘Als we kwetsbaarheden, verdriet en lastigheden met elkaar delen, nodigt dat uit tot vriendschap en verbinding. En tot de liefde!’

Medicatie

Bij De Wachter komen mensen met serieuze aandoeningen – voor hen kan medicatie levensreddend zijn. Maar veel gesprekken gaan ook over verdriet; een gegeven dat onlosmakelijk bij het leven hóórt en waarbij we niet altijd naar medicatie hoeven te grijpen. ‘Het is mijn werk om met hart en ziel over ongeluk te praten. Maar ik zie ook overal wachtlijsten bij therapeuten – ook in Nederland. Alsof we niet meer met elkáár kunnen spreken over verdriet, terwijl we dat wel willen. Nu doen we dat tegen betaling bij professionelen.’

Wat doet De Wachter met mensen die hun verdriet met hem willen delen? ‘Mensen willen gerustgesteld worden dat de lastigheden van het leven normaal zijn. De mensen weten dat natuurlijk wel, maar een professor van de universiteit moet dat nog eens zeggen. “U mag een wat minder goede dag hebben, dat kan geen kwaad.” Maar zouden we verdriet niet een beetje meer met elkaar kunnen delen? Meer elkaars psychiater kunnen zijn?’

Ego’s

De Wachter pleit ervoor om wat minder onze perfecte, knappe, jonge, slimme ego’s te cultiveren. ‘Als we te veel inzetten op de illusie van de ikkigheid, dan verliezen we de verbinding. En dan dreigt het samenleven te verkruimelen. […] Ik denk dat onze maatschappij heel erg inzet op het autonome ik. Als een soort ultiem doel van bestaan. Een soort ideaalbeeld dat ten koste gaat van het samenlevende, het samenhorige.’

Het is niet voor het eerst dat De Wachter dit pleidooi houdt. Eerder zei hij in Sophie in de Mentale Kreukels: ‘De kunst van het leven is het ongelukkig zijn. Er zou heel veel opgelost worden als mensen gewoon ongelukkig kunnen zijn. En elkaar ook daarin te kunnen vinden. Het mooie aan het ongelukkig zijn is namelijk dat we daar anderen voor nodig hebben.’

Wachten

Hoe moet het dan? De Wachter gebruikt een citaat van de omstreden (hij was namelijk aanhanger van het Hitler-regime) filosoof Martin Heidegger: ‘We moeten wachten en niet verwachten.’ ‘Heidegger verheft wachten tot levenskunst’, zegt De Wachter, die graag vertelt dat zijn achternaam onderdeel van de oplossing is. ‘Verdriet en moeilijkheden hebben vaak tijd nodig. Heel veel zaken komen met wat minder gedoe vanzelf in orde. Rustig en aandachtig wachten. En verbinden. Weten dat er altijd weer mogelijkheden zijn, en hoop.’

‘Geluk is een overdreven obsessie in onze maatschappij, als we dat geluk hedonistisch en egocentrisch invullen’, aldus De Wachter. ‘De zin van het leven zit in het geluk van de ander: hoe kan ik mijn medemens gelukkig maken? Dat is de zin van het bestaan denk ik. Ik kan mij vergissen. Via de achterdeur komt het geluk dan wel binnen. In een vervullende vorm.’

#MeToo

Oh, nog één ding: we moeten elkaar aanraken. ‘Ik ben vóór de #MeToo-beweging, het is een noodzakelijke stap in het feminisme. Maar ik ben er ook bang voor dat het mensen van elkaar verwijdert. Ik denk dat mensen met verdriet en moeilijkheden behoefte hebben aan lichamelijk contact. Aan vel voelen. Dat we elkaar moeten vastpakken en in de ogen moeten kijken en vragen: hoe is het met u? En niet alleen op het scherm van Facebook, maar in de realiteit.’