Waarom is eer zo belangrijk in de Turkse cultuur?

Gisteren werden we in Trippers meegenomen naar Turkije. Eva Cleven en Emma Wortelboer onderzochten de verhoudingen tussen man en vrouw en het belang van eerbehoud. En helaas bleek eerwraak in het land nog altijd te bestaan. We praten na met Arda Kaya, presentator bij Yung DWDD en kind van een Turkse vader en moeder. Hij werd geboren in Nederland, maar hij groeide op met Turkse normen en waarden.

Wat was jouw eerste indruk van de aflevering?

Arda Kaya: ‘Confronterend. Ik ben zelf Turks, hoewel ik veel al wel wist was het toch altijd een beetje een ver-van-mijn-bed-show. Nu ik het op beeld zag realiseerde ik me pas dat dit echt gebeurt.’

Wat doet het persoonlijk met jou?

‘Ik werd vooral boos, omdat ik dingen zag en hoorde waar ik haaks tegenover sta. Ik dacht: open je ogen eens. Ik vond het heel schokkend dat dit de realiteit is in delen van het land. Het is er wel. En dat kan je niet ontkennen. Maar ik wil niet dat mensen vergeten dat Turkije natuurlijk ook een heel mooi land is. De meeste Turken zijn lieve, toegankelijke en gastvrije mensen.’  

Zouden dit soort dingen in jouw omgeving ook kunnen gebeuren?

‘Nee, mijn familie in Turkije en mijn familie hier heeft totaal niet zulke gedachten. Mijn zusje en mij is nooit iets opgedrongen. En ook in Turkije is er natuurlijk een enorme verscheidenheid aan opvattingen. Niet heel Turkije is zo. Het hangt er echt van af waar je bent. Het verschilt echt waar je bent opgevoed. Daarom is deze aflevering van Trippers voor mij ook niet tekenend voor Turkije. Het is een land van tachtig miljoen mensen. En tuurlijk zitten daar rotte appels tussen. Dat is in elk land zo. In die delen waar ze nog wat bekrompener denken, daar heeft nog geen verlichting plaatsgevonden, zoals dat op andere plekken al wel zo is. In hun ogen is dat wat zij doen goed. En dat maakt het heel scheef.’

Waarom is eer zo belangrijk?

‘Binnen de Turkse cultuur is het heel belangrijk wat anderen van je vinden en hoe ze over je denken. Daar geven mensen best wel veel om. De mannelijke trots is wel heel belangrijk. Het is best wel een masculien volk. Mannen worden geacht om sterk te zijn en voor het gezin te zorgen. Dit is natuurlijk puur mijn perceptie ervan, misschien geldt dit voor anderen niet.’

In Trippers is een mannelijke buikdanser te zien. Hij treedt veel op in Turkije, maar heeft ook in Amsterdam opgetreden. Hij zegt dat de Nederlandse Turken daar veel bekrompener zijn dan de Turken in Turkije. Hoe komt dat denk je?

‘Een groot deel van de Turken in Nederland is hier in de jaren 60/70 gekomen. Zij hebben op dat moment de cultuur van dat moment vanuit Turkije meegenomen. Zij hebben niet de ontwikkeling van de Turkse cultuur in de afgelopen veertig jaar meegemaakt. Zij zitten nog steeds in diezelfde mindset. Dan ontwikkel je je niet naar het punt waar Turkije nu in sommige delen is. Dit geldt absoluut niet voor alle Turken in Nederland, hier in Nederland studeert elk Turks meisje dat ik ken bijvoorbeeld. De bekrompenheid van iemand uit een klein dorpje in Turkije, valt niet echt te vergelijken met iemand die niet heel progressief denkt in Nederland en toevallig van Turkse komaf is. Het zijn twee verschillende werelden.’

Zijn Nederlandse Turken dan niet meegegroeid met de Nederlandse opvattingen?

‘Het is zeker niet zo dat Turkse Nederlanders niet functioneren in de Nederlandse maatschappij. Integendeel zelfs. Turken zitten in alle lagen van de Nederlandse maatschappij. Alleen op privégebied merk je dat Turken vaker met elkaar omgaan. En daarom zijn sommige opvattingen ook niet hetzelfde als die van hun Nederlandse landgenoten. Dat komt denk ik vooral omdat je altijd soortgenoten opzoekt. De Turkse immigranten die hier naar Nederland kwamen zochten andere Turkse immigranten op, want dat voelt als thuis. Dat is blijven hangen. Dat merk je hier in Nederland heel erg. Turken hier in Nederland zijn heel erg naar elkaar toegegroeid. Turken doen zaken met Turken. Een Turks koffiehuis is een Turks koffiehuis. Daar vind je ‘opa Jan’ niet zo snel. Al is hij vast welkom, maar hij gaat er niet zitten omdat het al jarenlang een plek is waar Turken samenkomen. Die segregatie zie je nog steeds in het land. Daardoor zie je ook dat Turken met Turken trouwen. Als je zo naar elkaar toegekeerd bent dan lift je automatisch niet mee, denk ik.’

In Trippers wordt ook gesproken over de jongere Turkse generatie. Zij zouden weleens een einde kunnen betekenen voor deze traditionele manier van denken en de eerwraak in Turkije. Zie jij dat ook zo?

‘Jongeren in Turkije staan nu heel erg op tegen conservatief gedachtegoed. Zij weten dat het anders moet en anders kan. Ik heb een goede hoop dat het op termijn zal veranderen en beter zal worden. Er is echt een hele nieuwe generatie opgestaan die een hele andere kijk op de wereld heeft.’

Hoe komt het dat deze generatie dit doet?

‘Religie wordt aan de ene kant zo’n politiek machtsmiddel, in Turkije keer je je eigenlijk als het ware een beetje tegen die manier van denken omdat je er zo mee doodgegooid wordt in de politiek. De huidige Turkse regering grijpt vaak naar religie in campagnes en speeches, met daarbij horende conservatieve waarden en normen. Daardoor gaan jongeren daar denk ik volledig de andere kant op, progressiever dus. Er heerst hier in Nederland wel een veel te negatief en eenzijdig beeld van Turkije. En ik denk niet dat dat rechtvaardig is. Erdogan is niet Turkije, en Turkije is niet Erdogan. Een persoon kan niet representatief zijn voor de gedachtegang van een heel land, ook al is hij de president.’

Geeft Trippers wat jou betreft een completer beeld van Turkije?

‘Ja, het is denk ik goed dat je in de aflevering niet alleen die jongens uit de kapperszaak ziet. Je ziet ook een DJ die Turkije als een heel vooruitstrevend en seculier land ziet. En dat doen lang niet alle media.’