Waar zijn de vrouwen in de Top2000?!

Wederom staan de mannen van Queen bovenaan in de Top2000, met hun hit Bohemian Rhapsody. Pas op plek 38 (!) zijn de eerste vrouwelijke artiesten te horen. Hoe kan dit?

‘De top tien moet ieder jaar wel spannend zijn, maar dat is-ie gewoon niet’, vertelt Alledaagse Vragen-presentator Merel Wielaert. Op Oudejaarsdag horen luisteraars van de Top2000 traditiegetrouw hits van mannen: Queen, Danny Vera, The Eagles, Billy Joel, Coldplay, Led Zeppelin, Pearl Jam, Boudewijn de Groot en Metallica zijn dit jaar in de laatste uren van 2023 te horen op NPO Radio 2. Daarmee is de top tien van de Top2000 weer een heus mannenbolwerk.

De eerste vrouwen – overigens in een band met mannen – staan dit jaar pas op plek 38: ABBA met het nummer Dancing Queen. De eerste vrouw die solo in de lijst der lijsten staat is Miss Montreal. Zij staat op plek 51, met haar nummer Door de wind.

Al op jonge leeftijd wordt er een traditioneel en stereotyperend onderscheid gemaakt tussen mannen en vrouwen in de muziekwereld, vertelt socioloog Pauwke Berkers in Alledaagse Vragen. Meisjes zingen bij muziekles of bespelen de fluit, viool of klarinet, terwijl jongens drummen of gitaar of trompet spelen. De stereotypen uit onze jeugd hebben invloed op de positie van vrouwen in de muziekwereld. ‘Dat leidt tot weinig rolmodellen van vrouwen die anders doen dan zingen.'

Daarnaast worden vrouwen in het algemeen vaker beoordeeld ‘op een skill die niet relevant is voor de taak die ze op dat moment doen’, aldus Berkers. Zo worden ze in dit geval afgerekend op hun vrouwelijkheid, maar niet op hun muzikale kwaliteiten.

‘Ik heb wel het idee dat het gebrek aan representatie van vrouwen echt duidelijk te maken heeft met het verleden in de 60’s, 70’s en 80’s. Dat vrouwen minder kansen hebben gehad. Dat muziek een door mannen gedomineerde wereld was’, legt popprofessor Leo Blokhuis uit in Alledaagse Vragen. Mannen waren producer, platenbaas of componist. ‘Het is opvallend als je een vrouw vindt in de 60’s of 70’s die alles in eigen hand heeft.’

Inmiddels worden hitlijsten gedomineerd door vrouwen als Beyoncé, Taylor Swift en Dua Lipa. ‘Tegenwoordig kan je veel makkelijker zelf muziek maken en opnemen. De rol van de platenmaatschappijen is heel anders geworden’, vertelt Blokhuis. Artiesten kunnen namelijk zelf hun muziek uploaden op streamingsdiensten als Spotify en iTunes. ‘De mannenwereld wordt steeds meer buitenspel gezet.’

Ook hebben 45 internationale Europese festivals afgesproken om de line-up gendergelijkwaardig te maken, schrijft belangenorganisatie WOMEN Inc. Daarmee bestaat de ene helft uit mannelijke artiesten en de andere helft uit vrouwelijke artiesten.

Gaan we in de toekomst dan ook meer vrouwen hoger in de Top2000 zien? Blokhuis heeft er een hard hoofd in, vanwege de muziekgeschiedenis en tradities waar stemmers aan vasthouden. ‘Ruwweg een derde van de platen die in de Top2000 staan, is van na 2000. Ook ongeveer een derde staat er al 25 jaar in. Die echt oude platen blijven wel belangrijk voor de Top2000.’

Slechts 19% van alle nummers in de Top2000 – 383 in totaal – is dit jaar afkomstig van een vrouw of band met een vrouw. Dat moet veranderen, vindt Show Her Love. 'De lijst zoals die nu is, weerspiegelt niet de volledige breedte en diversiteit van ons muzikale landschap', schrijven initiatiefnemers Maaike Langendoen en Guus Bathoorn op hun website. 'Vrouwen hebben ons net zo veel onvergetelijke melodieën en teksten gegeven, maar hun aanwezigheid in de Top2000 blijft achter.'

‘Jongeren tot 15 jaar stemmen net zo vrouwonvriendelijk als de gemiddelde boomer’, schrijft muzikant, schrijver en journalist Aafke Romeijn in 2022 op Joop. ‘Bij de tien meest gestemde songs heeft slechts één band of artiest ook een vrouw op het podium staan: ABBA’, blijkt uit een grafiek van NPO Radio 2. Romeijn is stellig: ‘Kortom: van de jeugd hoeven we het als vrouwen niet te hebben.’

Om ervoor te zorgen dat er meer vrouwen in de Top2000 komen, stelde WOMEN Inc. een inclusieve muzieklijst samen. Hierin staan 2000 nummers van vrouwen en non-binaire personen, ter inspiratie.