Waarom je op een vrouw zou moeten stemmen

Het is Internationale Vrouwendag! En hoewel vrouwen al honderd jaar mogen stemmen, zijn ze  anno 2017 nog steeds ondervertegenwoordigd in de politiek. Dat terwijl de Tweede Kamer een afspiegeling zou moeten zijn van ieders belangen. Belachelijk, vindt Stichting Stem op een Vrouw. Tijd voor een beetje girlpower in de Tweede Kamer! Maar je stemt toch op de ‘beste’ kandidaat, niet iemands geslacht? “Een lui argument”, zegt initiatiefneemster Devika Partiman.

‘Stem op een vrouw’: die tekst zag Partiman afgelopen december op een pamflet uit 1996 in een museum in Paramaribo staan. En toen viel het kwartje: “Ik dacht: oh ja duh, hier moet ik iets mee. Dit is nu - twintig jaar later - nog steeds relevant!”

"Op de eerste vrouw stemmen werkt niet"

Al eerder liep Partiman rond met het idee om in aanloop van de verkiezingen een actie te starten ‘om Nederland een beetje beter te maken’, maar een ‘beste’ partij durfde ze niet te noemen. “Maar wat Nederlanders wél verbindt is het standpunt dat mannen en vrouwen gelijke rechten moeten hebben.” 

In de campagne benadrukt Stem op een Vrouw vooral dat het geen nut – behalve symbolische waarde - heeft om op de eerste vrouw op de lijst te stemmen, want deze vrouw is al bijna verzekerd van een zetel. Veel tactischer is het om op een vrouw lager op de lijst te stemmen. Wanneer al 5% van de stemmende vrouwen meedoet met deze strategie komen er zes vrouwen meer in de Tweede Kamer dan nu het geval zou zijn, volgens de peilingen van Stem op een Vrouw . 

Maar je stemt toch op de ‘beste kandidaat’? “Zo’n lui argument”, vindt Partiman. “Ga je er dan al vanuit dat dit een man zou zijn? Er zijn tientallen vrouwen verkiesbaar, dus als je je er iets meer in zou verdiepen, zou je erachter komen dat dit ook best een vrouw kan zijn.” 

Het ligt in ieder geval niet hoe bekwaam Nederlanders vrouwen vinden, zegt Rozemarijn van Dijk. Zij deed onderzoek naar het effect van genderstereotypes op de beoordeling van politici. “Uit mijn onderzoek blijkt dat mensen mannelijke politici niet competenter of betrouwbaarder worden gevonden dan vrouwelijke politici.” Maar waar ligt het dan aan? “Het is heel simpel denk ik: er zijn gewoon minder vrouwen verkiesbaar.”  

Een veelvoorkomend argument is dat dat aan de vrouwen zelf ligt; zij melden zichzelf niet aan voor de kieslijst. “Daar is in de literatuur veel debat over. Aan de ene kant klopt dat, want minder vrouwen zijn politiek actief. Aan de andere kant kan je zeggen dat doordat er geen rolmodellen zijn, jonge meisjes de politiek eerder uitsluiten. Vrouwen zijn ook banger dat ze niet zo capabel zijn als mannen, maar dat is niet zo. Ze hebben alleen soms iets minder of gewoon ander soort ervaring.” 

“Veel mensen denken dat kwaliteit wel boven komt drijven, maar dat is in dit geval niet waar”, zegt universitair docent Liza Mügge, gespecialiseerd in gender & politiek. “Pas als partijen er zelf werk van maken, kan het slagen. Dat zie je bij GroenLinks en PvdA. Maar het ritssysteem (systeem waarbij man en vrouw om en om op de kieslijst staan, red.) van PvdA kwam ook niet uit de lucht vallen: sinds de jaren ’70 hebben vrouwenlobby’s zich daarvoor ingezet. Vrouwen hebben op dit moment een extra steuntje in de rug nodig. Iemand die zegt: ‘hey is dat niet iets voor jou?’ Want de algemene beeldvorming van een politicus is nog steeds een man. Partijen moeten actief op zoek gaan naar vrouwelijke kandidaten op hun kieslijst. Bovendien kiezen leidinggevenden nu eenmaal vaker mensen die op henzelf lijken; in het hele kandidaat-selectieproces moeten dus ook meer vrouwen betrokken worden, zodat meer vrouwen worden aangenomen.” 

De Stem op een Vrouw-campagne is in volle gang en toch staat het percentage vrouwen in de Tweede Kamer in de peilingen nog op 34%. Dat is 4% lager dan het huidige kabinet en 8% minder dan het kabinet van 2010. “Dat klopt”, zegt Partiman. “Er staan dit jaar ook minder vrouwen op de kandidaatslijst van de partijen dan voorheen. Hun prioriteit ligt er gewoon niet.”  

Toch maar quotum invoeren dan? “Een quotum is een paardenmiddel, het werkt omdat het moet”, zegt Van Dijk. “Maar het is niet altijd in het voordeel van de vrouw. In België moet de kieslijst van de partijen voor de helft uit vrouwen bestaan, maar toch is maar 39% in het parlement vrouw. Het heeft er natuurlijk ook alles mee te maken waar je die vrouwen op de lijst plaatst en wie je erop zet. Als je een willekeurige vrouw onderaan de lijst zet heeft dat weinig zin.”

“Vrouwen doen niet aan ‘vagina voting’, is uit onderzoek gebleken”, vertelt Mügge. “Ze stemmen niet simpelweg op vrouwelijke politici enkel omdat het vrouwen zijn. Het gedachtegoed van de politicus komt altijd op de eerste plek.” Een excuustruus werkt dus niet.

Maar er zitten meer nadelen aan een quotum. “Voor een vrouwelijke politicus is het nogal ongemakkelijk als zij weet dat ze er ‘enkel’ zit vanwege het een quotum. In Engeland bleek dat deze politici om die reden pas na langere tijd onderwerpen met betrekking tot vrouwenrechten aan durfden te kaarten”, aldus Van Dijk. 

Ook Mügge vindt een quotum niet wenselijk. “Maar het kan wel een discussie op gang brengen en die is nodig voor verandering. Ook lokaal is veel winst te behalen. In gemeenteraden is het aandeel vrouwen over het algemeen nog lager dan in de Kamer. Terwijl juist de lokale politiek een goede springplank kan zijn naar Den Haag.”

Ook al zien de huidige peilingen er misschien niet gunstig uit, Partiman hoopt wel te bereiken dat er meer vrouwen aangespoord worden de politiek in te gaan. “We moeten een signaal afgeven, zodat vrouwen zich gesteund voelen om de politiek in te gaan. En dat politici die pleiten voor meer vrouwen op hun kieslijst kunnen zeggen: zie je wel, de mensen willen dit!”

Na 15 maart stopt het niet voor Partiman en haar stichting. “Bij de gemeenteraadsverkiezingen zijn we terug en ondertussen gaan we op zoek naar politiek actieve vrouwen en vrouwen die geschikt zouden kunnen zijn voor de politiek, maar een schop onder hun kont nodig hebben. Door mentoren aan die laatste groep te koppelen, hopen we ze bij de volgende verkiezingen op een kandidatenlijst tegen te komen.”