Strijd om betere pijnbestrijding bij plaatsen spiraal: 'De huisarts zei dat het niets voorstelde'

Het plaatsen van een spiraaltje gaat voor vrouwen vaak gepaard met hevige pijn, een probleem dat nog regelmatig wordt weggewuifd. Al lang is er daarom vraag naar betere pijnbestrijding. Hoe staat het er nu voor?

‘Toen ik bij de huisarts kwam werd tegen mij gezegd: “Dit stelt niets voor” (…) waardoor ik het idee had dat het een soort routineklus was waar ik weinig van zou voelen’, aldus Marie-Lotte Hagen, bekend van het feministisch duo ‘Damn Honey’ met Nydia van Voorthuizen, in De Nieuws BV.

‘Ik kreeg niet het advies om een paracetamol of naproxen te gebruiken van tevoren’, vervolgt ze. ‘Vervolgens lag ik op een platte tafel, niet echt in de goede hoek (…) en heb ik de hele tijd best een heftige, stekende pijn gevoeld.’  

Marie-Lotte is niet de enige die dergelijke pijn heeft ervaren. ‘Bij een groep mensen wordt extreme pijn ervaren tijdens het plaatsen van een spiraal’, aldus Nydia van Voorthuizen. ‘“Helse pijn”, “traumatisch”, “ergste pijn van mijn leven”, zijn een aantal dingen die we gehoord hebben (…) en dat er dus in de richtlijnen staat dat een paracetamol of naproxen voldoende zou moeten zijn. Terwijl dat bij sommige mensen de pijn niet dekt.’

Bovendien wordt de pijn gebagatelliseerd, merkt Nydia op, ‘door bijvoorbeeld een huisarts die helemaal niet aangeeft dat het veel pijn kan doen’. Maar ook de mensen die de pijn niet hebben ervaren kunnen zich hier schuldig aan maken, door de pijn af te doen als ‘aanstellerij’.

Gynaecoloog Carla van der Wijden, ook te gast in De Nieuws BV, herkent de problematiek. Ze stipt aan dat de herziening van de pijnbestrijding al een tijdje op de agenda van het Nederlands Huisartsen Genootschap staat. Na felle kritiek en een golf van persoonlijke verhalen heeft het NHG besloten de richtlijn voor pijnbestrijding bij het plaatsen van een spiraal opnieuw onder de loep te nemen.

‘Het vervelende aan de pijn bij de spiraal, is dat er verschillende handelingen worden verricht. En we hebben op dit moment gewoon nog niet de optimale pijnstilling’, aldus Van der Wijden. De spiraal moet bij het plaatsen door de baarmoederhals en de baarmoedermond, en moet vervolgens terechtkomen in de baarmoeder. Tijdens het plaatsen van de spiraal zijn er vier momenten die pijnlijk zijn.

• De eerste stap is het aanhaken van de baarmoedermond. ‘Er wordt een klemmetje op de baarmoedermond gezet’, legt Van der Wijden uit. ‘We vragen wel om te hoesten, maar dan nog is het pijnlijk.’

• De tweede stap is het strikken van de baarmoeder. ‘Die ligt meestal in een bochtje, en in een bochtje kan je geen spiraal inschuiven. Dat moet in een rechte lijn, dus dan trek je aan het buikvlies. Daar kunnen vrouwen flauw van vallen. Dat gebeurt gelukkig niet heel vaak (…) maar het kan; het is een heftige reactie op een prikkel.’

• De derde stap is het meten van de baarmoeder. Met een dun stokje wordt de lengte gemeten – ook dit kan weer pijnlijk zijn.

• Bij de vierde stap wordt de spiraal geplaatst in de baarmoederholte, waarvan je krampen kunt krijgen, aldus Van der Wijden.

Elke stap heeft een andere aard van pijn, waardoor verschillende pijnbestrijdingsmethoden niet bij iedere stap even effectief zijn. Een enkele, optimale oplossing vinden om de pijn te bestrijden is daarom complex, stelt Van der Wijden.

Van der Wijden pleit ervoor dat de mogelijke pijn altijd wordt besproken met vrouwen. ‘Je moet met vrouwen bespreken dat het pijnlijk kan zijn en praten met ze over wat ze willen. Dat is denk ik het meest belangrijke, dat kan en moet beter.’

Hoewel Marie-Lotte een slechte ervaring had bij de huisarts, klopt het volgens Van der Wijden dat huisartsen de meeste spiraalplaatsingen uitvoeren. ‘Het grootste gedeelte van de plaatsingen gaat doorgaans wel goed, wat betekent dat er weinig pijn is gevoeld of dat het hanteerbaar is voor de vrouw.’

Dat de huisarts van Marie-Lotte haar vertelde dat ‘de pijn wel mee zou vallen’, dat moet dus anders, vindt Van der Wijden. ‘Wij kunnen niet beslissen of dingen meevallen voor mensen, want dat zullen ze toch echt zelf moeten ervaren.’ Daarnaast moet de patiënt altijd ingelicht worden over de mogelijkheid om vooraf een paracetamol of naproxen te nemen.

Ook moeten de mogelijke gevolgen na het plaatsen van de spiraal goed worden besproken, zowel vooraf als bij een nacontrole. Dit omvat niet alleen de pijn na de plaatsing, maar ook eventuele depressieve gevoelens die sommige vrouwen kunnen ervaren door de toevoer van hormonen.

‘Ik hoor eigenlijk uit al jullie verhalen: meer bespreken. En ook anders naar pijn van vrouwen kijken’, aldus presentator Natasja Gibbs. De pijn van vrouwen wordt namelijk nog te vaak niet serieus genomen, legt Nydia uit: ‘Als je kijkt naar klachten rondom de baarmoeder, maar ook de vagina en vulva, overgang, menstruatie – noem het allemaal maar op (…) dan is mijn gevoel daarbij dat het toch nog vaak een beetje wordt gebagatelliseerd.’

Daarbij hebben veel vrouwen last van onverklaarbare klachten. ‘De groep mensen die daar last van heeft: tachtig procent is vrouw’, zegt Nydia. ‘Dus er zit toch nog wel een medisch stuk bij vrouwen dat nog niet helemaal op orde is (…) en feminisme gaat natuurlijk over gelijkwaardigheid; iedereen moet gelijkwaardige toegang tot zorg hebben. Dat geldt dus ook voor pijnbestrijding.’