Stefano Keizers: 'Humor maken is een van de breekbaarste dingen' | Ik Ga Stuk!

Cabaretier Stefano Keizers vindt het ook weleens fijn om niet de hele tijd leuk of gek te moeten doen.

Hij is de presentator van het nieuwe tv-programma Ik ga stuk!, een talentenshow voor beginnende cabaretiers die vanaf deze week op tv is. Hoewel: presentator… cabaretier Stefano Keizers is meer de coulissecoach, degene die de kandidaten aanspreekt, aanmoedigt en opvangt. Ik ga stuk! is een talentenjacht zoals we die kennen van tv-shows als Idols en The x-factor – wie durft nog The voice te noemen? – compleet met auditierondes, workshops, coaching en een finale, deze keer in de grote zaal van het Delamar Theater. Er is uiteraard ook een vakjury, bestaande uit Soundos El Ahmadi, Thomas van Luyn en de directeur van De Kleine Komedie, Jörgen Tjon a Fong.

Keizers, die zelf in 2016 met plaksnor doorbrak als kandidaat van De slimste mens, begeleidt de comedy battle-deelnemers ‘in het kwetsbare proces’ dat het maken van een eigen voorstelling is, zo kondigt BNNVARA het programma aan.

Is het zo’n kwetsbaar proces, comedy maken? Tegen iedereen die daaraan twijfelt zou ik zeggen: ga op het podium staan en probeer maar eens grappig te doen. Dat is echt heel spannend. Zeker in Nederland zijn we erg verwend met cabaret en zijn we zeer veeleisend op het gebied van een goeie grap. Debutanten staan altijd tegenover een publiek dat zuchtend, met de armen over elkaar klaar zit voor een optreden. Probeer daar maar eens doorheen te breken, ontspannen jezelf te blijven én het verhaal goed te vertellen. Dat getuigt van lef.

Is het moeilijker dan meedoen aan een zangprogramma? Humor maken is een van de breekbaarste dingen die je op het podium kunt doen. Er is niets waarachter je je kunt verschuilen. Bij Idols is het een kwestie van: zing je zuiver of niet? Bij comedy kun je op alle vlakken uit de bocht vliegen. Je raakt je tekst kwijt, een grap valt verkeerd of mensen haken af omdat ze je niet begrijpen. Het gaat om de bijna biologische vraag: ben je grappig of niet? Gunnen mensen jou hun aandacht? Er is maar één manier om daarachter te komen, en dat is door het te doen.

Eerder presenteerde je twee seizoenen van het programma Experimensen. Is het anders voor je nu cabaret in het middelpunt staat? Het is anders, maar vooral omdat ik mezelf niet op de voorgrond hoef te zetten. Ik probeer anderen te laten shinen en vooral mijn menselijke kant te tonen. Het is ook weleens fijn om niet de hele tijd leuk of gek te moeten doen.

Gover Meit heet hij eigenlijk. Stefano Keizers is zijn artiestennaam, het typetje dat hij in 2015 verzon om, naar verluidt, aan het Amsterdams Kleinkunst Festival (AKF) mee te kunnen doen zonder dat zijn ouders het wisten – en hem zouden zien falen. Wat hij overigens niet deed, dat falen: met zijn trage, lage stem en absurdistische anekdotes won hij in 2016 de AKF Wim Sonneveldprijs. Sindsdien nam hij als Stefano Keizers deel aan tvprogramma’s als De slimste mens, Het perfecte plaatje en De verraders, schreef hij een boek en trok hij met zijn cabaretprogramma’s het land door. Vanaf september treedt Keizers op met zijn derde solo Hans Teeuwen (een titel, zo grappig, dat die zeker genoemd mag worden).

Zijn werk wordt betiteld als anticabaret. Hij gaat ‘met satanisch genoegen’ in tegen de ‘vertrutting van het cabaret’, schrijven de recensenten. Pure ‘Publikumsbeschimpfung’ is wat hij doet. Keizers is ‘bevreemdend’, ‘overdonderend’ en ‘opwindend’. Maar de term waarmee hij het vaakst omschreven wordt, is ‘ontregelend’.

‘Zijn ontregelende en grensverleggende cabaret.’
‘Ontregelende effecten.’
‘Verwarrende vermommingen, droogkomische commentaren en ontregelende verhalen.’
‘Keizers alleen ontregelend ­noemen doet hem eigenlijk tekort.’
‘Ik heb het omarmd’, vertelt hij nu, ‘omdat “ontregelend” een woord is dat mensen over de streep trekt om naar me te gaan kijken of om me een kans te geven. Ik weet ook niet wat het precies betekent, ontregelend, misschien geeft het vooral aan dat mensen niet helemaal snappen wat ik doe.’

Je hebt drie soloprogramma’s gemaakt. Had je niet in de jury van Ik ga stuk! moeten zitten? Dat had gekund, maar ik heb hier bewust voor gekozen. Ik heb zo vaak gezien dat mensen bij een comedyfestival tegen de muur oplopen omdat ze de volgende ronde niet halen. Ze haken af of trekken de conclusie dat ze niet goed genoeg zijn. Ik ben het daar niet mee eens. Ik geloof juist dat je een aantal keer tegen die muur móet lopen om er te komen. Je moet leren om jezelf te herpakken, om iets te doen met kritiek. Op m’n 28ste won ik het AKF.

Dat was een keerpunt in mijn leven, een droom die uitkwam. Daarvoor was alles anders. Ik heb zo veel deuren in m’n gezicht gekregen, zo veel muren op me af zien komen. Achteraf bekeken kan ik zeggen: er is nooit een moment dat je moet opgeven. Juist omdat comedy gaat over meters maken. Je moet je timing aanvoelen. Je moet zo’n beetje alle ongewenste situaties voorbij hebben zien komen: iemand in het publiek die schreeuwt, een blackout, een technisch mankement. Hoe vaker dat is gebeurd, hoe meer je alles in de hand hebt en ontspannen op dat podium kunt staan.

Wat wil je vooral voor de kandidaten betekenen? Ik hoop dat ik een vertrouwenspersoon voor hen ben. Iemand die niet alleen bij het programma betrokken is, maar ook aan hun kant staat. Mijn primaire doel is om te zorgen dat de afvallers en de mensen die met de hakken over de sloot naar de volgende ronde gaan óók in zichzelf blijven geloven. Het is een proces dat ik maar al te vaak zelf heb meegemaakt, en nog steeds meemaak. In die zin voel ik mezelf een soort halve kandidaat.

Heb je zelf iets van het programma geleerd? Ik ben een rustiger mens geworden, omdat ik zag dat het telkens hetzelfde proces is. De spanning in de kleedkamer, de ontlading, het ontvangen van kritiek. Het gevoel iets in handen te hebben en er tegelijkertijd elke week weer aan te sleutelen. Ik ken het van mezelf en ik zag het keer op keer bij de kandidaten.

Heb je getwijfeld? Ja, maar ik ben blij dat ik het toch gedaan heb. Ik heb al die tijd het gevoel gehad dat we een goed en integer programma aan het maken waren, juist ook voor de theaterwereld.

De kijkers zien aspecten die ze normaal nooit zien. Je ziet comedians een paar minuten voordat ze het podium op moeten, je ziet hoe ze de kick en de kritiek verwerken. En het is ook interessant voor mensen die niet naar theater gaan – daar geloof ik heilig in. Het gaat over een persoonlijke reis: je wilt iets en hoe ga je dat bereiken? Hoe ga je om met tegenslagen?

Zijn er niet al genoeg cabaretiers in Nederland? Ik heb juist het gevoel dat ik te weinig jong talent zie. Zeker door de coronatijd. Die grote cabaretiers kunnen best een paar jaar rentenieren, daarna verkopen ze de grote zaal toch weer uit. Maar jonge makers hebben het moeilijk gehad. Ik ben bang dat er best veel talent verloren is gegaan en over twintig jaar moeten we ook nog cabaretiers hebben.

Wat maakt het cabaretvak prezo’n unieke discipline? Cabaret heeft alles in zich dat je bij podiumkunsten maar kunt verzinnen. Het is veel breder dan stand-up alleen. Het is nog zo’n beetje de enige manier om publiekelijk kritisch te zijn zonder een zeur of klager te worden. Het is een ideaal ­communicatiemiddel om mensen een spiegel voor te houden.

Niet iedereen zal zeggen: ik kan zingen. Maar mensen zijn wel sneller geneigd om te roepen dat ze grappig zijn. Wat maakt de vakman of -vrouw? De connectie met het publiek is veruit het moeilijkste. Die is er of die is er niet. En als die er is, kost het alsnog jaren training om het volledig in de hand te hebben. Een goed cabaretier is in staat om elke avond hetzelfde verhaal te vertellen en toch de indruk te wekken dat het een open gesprek is met de mensen in de zaal. Een goed cabaretier is iemand bij wie het publiek denkt: ik open mijn geest voor jouw mening, want jij gaat mij een nieuw inzicht brengen.

Dat werkt alleen als die connectie goed gemaakt wordt. Comedy is bij uitstek iets wat je alleen kunt doen als het vuur in je brandt. Met twijfel op een podium gaan staan, is het allerergste wat je kan overkomen. Het publiek ruikt dat.

Sommigen staan ook op het podium om gehoord te worden. Spelen heeft ook een therapeutische werking. Het voordeel van het podium is dat jij de macht hebt. Jij praat, de ander moeten luisteren. Het besluit om in je eentje leuk te gaan doen op een podium, dat is iets onnatuurlijks. Ik denk dat mensen dat pas doen wanneer ze al weten dat ze niet helemaal bij de groep passen en iets anders moeten vinden om gezien te worden.

Heeft het programma talent opgeleverd naar jouw idee? De kandidaten die in de halve finale en de finale zijn terechtgekomen hebben allemaal een grote kans om professioneel te worden. Ik weet niet of ze allemaal tegelijk doorbreken, maar ik zie mensen van wie ik zeker ben dat ze nooit meer iets anders gaan doen.

Je noemde jezelf net een halfkandidaat. Zoek jij nog bewust nieuwe muren op? Voor mij kwam het succes best onverwacht, ineens had ik al mijn dromen waargemaakt en dacht ik: wat nu? De beste maatstaf die ik daarvoor kan geven is: blijf op zoek naar progressie, blijf het spannend houden voor jezelf. Ik wil niet op safe spelen. Ik vind acteren leuk, muziek maken, schrijven. Ik wil kijken hoe ik weer spanning kan opwekken. En tegelijkertijd, het gevoel van niet begrepen worden, dat zal altijd wel blijven.

Misschien wil je niet van dat gevoel af… Het geeft motivatie om weer een nieuwe voorstelling te willen maken, dat zeker. Maar hoe succesvoller iets wordt en hoe meer mensen het zien, hoe meer mensen opnieuw kritiek zullen uiten. En die nieuwe mensen hebben minder geduld om zich echt in mij te verdiepen en zullen sneller hun conclusies trekken. Het komt van twee kanten.

Ik Ga Stuk!, vanaf zondag 28 augustus om 20:55 op NPO3