Statiegeld op petflesjes. Hoe kreeg surfer Merijn Tinga dat voor elkaar?

Hoe Merijn Tinga op een bobbelig surfboard van plastic flesjes naar Engeland kitesurfde en het voor elkaar kreeg dat er vanaf 2021 statiegeld op petflesjes geheven wordt.

Op de boulevard van Scheveningen staat presentator Sahil Amar Aïssa van Make Holland great again voor een test met plastic flesjes. Ik herken de plek. Het is vlakbij het strand vanwaar ik drie jaar eerder een bijzondere recordpoging ondernam. In Sahils programma krijgen voorbijgangers die kiezen voor het gemak van een plastic waterflesje een regen van plastic afval over zich heen. Een grappig maar ook symbolisch beeld. Want we worden werkelijk overspoeld met plastic. Als gevolg van die overvloed plastificeren we onbedoeld ook het ecosysteem.

65 plastic flesjes
Op diezelfde boulevard sta ik, drie jaar eerder, met onder mijn arm een surfboard gemaakt van 65 plastic flesjes. We willen als eersten ooit van Nederland naar Engeland kitesurfen op dat bobbelige board waarin je de rijen flesjes duidelijk ziet zitten. Het board is een statement en de recordpoging is de aftrap voor een landelijke petitie voor de invoering van statiegeld op kleine plastic flesjes. Want in Nederland belanden er per jaar zo’n 75 miljoen flesjes op straat, in de parken, bermen, rivieren of op het strand. Statiegeld voorkomt dat grotendeels.

Eindeloze deining 
De oversteek op die 3 september 2016 wordt een enorme worsteling. De wind neemt toe tot een kracht die we nauwelijks onder controle kunnen houden. Met het fluiten van de wind worden ook de golven opgestuwd. Eenmaal op volle zee zijn de golven zo diep dat ik vanuit het dal de horizon niet meer kan zien. In de eindeloze deining zijn de gas- en olieplatforms mijn enige houvast om mijn richting te bepalen, het enige dat bewijst dat je ook echt vooruit komt en geen rondjes vaart. Niet ver van mij vandaan vaart mijn surfmaat en boardshaper van de plasticflessenplanken waarop we staan. Twee volgboten kletteren achter ons aan door de golven. De stuurlui diep weggedoken in hun kletsnatte zeiljassen. Groen van de zeeziekte legen enkele bijrijders hun magen over de rubberen rand.

Vleugels
Nog maar een uurtje uit de kust loop ik vast in een achtergelaten drijvend visnet; de bijboot moet me komen redden om het los te snijden van de draagvleugel. Na zeven uur lang vechten tegen de wind zien we dan, heel in de verte, de vage contouren van silo’s of gebouwen opdoemen; de Engelse kust! We vergeten onze moeheid en krijgen opeens weer vleugels. Totdat – geheel onverwachts – in een tijdsbestek van minder dan tien minuten we de druk in onze vliegers razendsnel voelen afnemen. De wind valt weg. Diezelfde wind die ons urenlang geselde laat ons nu bungelen. Zonder wind in de kites zakken we weg in het water. Met de kust van Engeland in zicht is de poging mislukt.

Vlaagje
Natuurlijk is de petitie het grote doel, maar daar denk ik niet aan midden op zee. Opgeven voelt als een zware mislukking. Met zicht op de finish stranden we. Naast me dwarrelt de vlieger van mijn maat uit de lucht. Voor hem is het over. Ik weet de volgboot vast te houden en hou mijn kite hoog. We besluiten langzaam richting de kust te varen. Misschien staan er nog journalisten te wachten. Niet veel verder steekt voorzichtig de wind weer op. Eerst een klein vlaagje. Maar geleidelijk steeds harder. Genoeg om weer te surfen! Een uur later stap ik af op het kiezelstrand van Lowestoft. Ik roep nog hard ‘ik heb valsgespeeld, de wind viel weg, ik heb op de volgboot gezeten’ maar de journalisten van de BBC willen het niet horen. We staan op Engelse bodem.

Snoephartjes
Een halfjaar later zit ik met mijn dochter in ons kleine rode autootje. Het is Valentijnsdag 2017. Op de achterbank staan zes bomvolle jute zakken met in totaal 55 duizend snoephartjes erin. De zoete geur van het suikergoed bedwelmt ons bijna. We zijn op weg naar de Tweede Kamer om de hartjes te overhandigen aan de Kamerleden. Het Jeugdjournaal rijdt achter ons aan. De 55 duizend snoephartjes staan voor 55 duizend handtekeningen die we hebben weten te verzamelen voor de invoering van statiegeld op kleine plastic flesjes.

Geschreven belofte
Maar ik heb iets sluws bedacht. Ik heb meer meegenomen dan alleen snoep. Ik heb een verrassing voor de aanwezige Kamerleden. Ik heb namelijk zelf een motie geschreven en wil dat ze die ondertekenen. Een motie is een geschreven belofte die politici aan elkaar doen. Ik heb precies dezelfde formele dictie aangehouden en schrijf dat – wij 55 duizend ondertekenaars – de regering verzoeken plastic zwerfflesjes met 90 procent te verminderen binnen drie jaar. Het woord statiegeld valt niet. Maar alle Kamerleden begrijpen dat er maar een manier is om tot die 90 procent vermindering te komen: de invoering van statiegeld. De verkiezingen zijn aanstaande, de camera’s zoemen en de Kamerleden ondertekenen grif mijn zelfgeschreven motie. Ook CDA en VVD; want het woord statiegeld wordt immers niet genoemd.

Tot mijn eigen verbazing wordt twee dagen later deze ‘Plastic Soup Surfer petitiemotie’ – zoals die dan genoemd wordt – zonder stemming overgenomen door het kabinet. In het laatste overleg van het jaar zie ik hoe staatsecretaris Sharon Dijksma met smakelijk genoegen de handtekeningen onder mijn motie als voldoende bekrachtiging erkent om de motie over te nemen. Uniek in de parlementaire geschiedenis.

Statiegeld
Die zomer erna zal ik nog de gehele rivier de Rijn af peddelen (zo’n 1000 km) op een board gemaakt van plastic flesjes. Met het afval dat ik in de rivier vind zal ik – geholpen door gerechtsdeurwaarders – afstappen op de directeuren van tien supermarkten en frisdrankbedrijven die statiegeld in Nederland tegenhouden. Inmiddels is de staatsecretaris gewisseld na de verkiezingen. Stientje van Veldhoven deelt nu de lakens uit op het dossier. Zij neemt de ‘Plastic Soup Surfer petitiemotie’ over en vertaalt die in beleid. Het is een politieke doorbraak in een decennialange impasse. Vanaf 1 juli 2021 zal dan eindelijk statiegeld op kleine plastic flesjes in Nederland verplicht zijn. Daarmee voorkomen we vele tientallen miljoenen plastic zwerfflesjes in de berm, het park of – ik noem maar wat – op de boulevard van Scheveningen. Een boulevard waar Sahil vorig jaar plastic afval op voorbijgangers liet regenen, niet ver van waar mijn surfrecordpoging een flinke duw gaf om statiegeld ingevoerd te krijgen.