Simone Weimans: 'Het is een cadeau om te weten waar je vandaan komt, dat zou ik iedereen gunnen'

Simone Weimans presenteert dit jaar voor de achtste keer de Nationale Herdenking Slavernijverleden, ook vertelt ze haar persoonlijke familieverhaal in Keti Koti in Concert.

Bij het Nationaal monument slavernijverleden in het Oosterpark in Amsterdam wordt op 1 juli gevierd en herdacht dat 160 jaar geleden de slavernij formeel werd afgeschaft. De dag wordt gepresenteerd door NOS-presentator Simone Weimans. We vragen haar hoe zij deze dag beleeft.

Simone Weimans: ‘1 juli is voor mij een heel bijzondere dag. Ik doe natuurlijk vaker verslag van allerlei evenementen, maar dit is een persoonlijk evenement omdat het gaat over mijn voorouders; mijn eigen mensen. Het is zo’n belangrijk moment in de geschiedenis. Het heeft zoveel kapotgemaakt, leed berokkend en de toen heersende cultuur heeft nog steeds zijn impact op de samenleving zoals we die nu kennen.’

Wat gaat er door je hoofd tijdens de herdenking?
‘Tijdens de minuut stilte denk ik aan wat mijn voorouders hebben meegemaakt en dat daar aandacht voor moet zijn. Ik kan me de herdenking van twee jaar geleden nog goed herinneren, toen Femke Halsema, burgemeester van Amsterdam, haar excuses aanbood namens het stadbestuur. Hoewel ik wist dat die woorden zouden komen, wisten ze me toch te raken. Eindelijk kwam er erkenning voor dat wat mijn voorouders hebben moeten ondergaan. Dat het mijn voorouders – en daarmee mij persoonlijk – aangaat, maakt een dag als deze emotioneler dan iedere andere dag waar ik verslag van doe. Maar natuurlijk ben ik ook gewoon zakelijk bezig met vragen als: wat gaan we precies doen? En welke gasten en sprekers zijn er?’

Na de excuses van Femke Halsema, Klaas Knot (namens de Nederlandsche Bank) en Mark Rutte (namens de Nederlandse Staat), zal dit keer koning Willem-Alexander spreken. Wat verwacht je?
‘Ik ben vooral heel benieuwd, journalistiek benieuwd, naar hoe het zal gaan omdat er zoveel druk op ligt. Ik ben benieuwd welke woorden er gebruikt gaan worden en in hoeverre het een toevoeging is op wat Rutte al heeft gezegd.’

Tien jaar geleden (in 2013) werd er door de NOS aandacht besteed aan 150 jaar formele afschaffing van de slavernij. Een eenmalige uitzending. Sinds 2016 wordt de herdenking jaarlijks uitgezonden. Wat is er veranderd in tien jaar?
‘Het is bijzonder om te zien dat – in de acht jaar dat wij het evenement nu jaarlijks uitzenden – er steeds meer aandacht voor het onderwerp is gekomen. Het staat, zowel in de samenleving als binnen de NOS, hoger op de agenda. Nu zijn we er bij, met een uitzending op televisie (NPO 1), radio (NPO Radio 1) en online (NOS op 3 en NOS Stories) die ruim twee uur duurt, plus een speciale uitzending vanaf het Keti Koti Festival. Om deel uit te mogen maken van dat team is heel bijzonder – vooral voor mijn NOS-collega’s met een Surinaamse of Caribische achtergrond.’

Het valt me op dat jullie 1 juli 1863 aanhouden in de berichtgeving. Waarom niet 1873?
‘Ook daarin is in de afgelopen tien jaar het een en ander veranderd. We houden 1 juli 1863 aan, omdat dit de datum is waarop de slavernij formeel werd afgeschaft. Maar omdat mensen in veel gevallen nog tien jaar door moesten werken op de plantages voegen wij die zin daar nu in een adem aan toe.’

Wat staat er dit jaar centraal in de uitzending?
‘Ik vind het belangrijk dat het niet alleen gaat over de zwarte Nederlanders: het is een gedeelde geschiedenis. Daarom is het ook voor witte Nederlanders belangrijk die geschiedenis te kennen; dat brengt ons nader tot elkaar. Daarom besteden we dit jaar aandacht aan witte Nederlanders in verschillende delen van ons land die onderzoek doen naar de rol van hun woonplaats in de slavernij.’

Hoe werd er vroeger bij jou thuis gesproken over het slavernijverleden en jullie eigen familiegeschiedenis?
‘Wij hadden het thuis niet veel over het slavernijverleden. Mijn vader keek liever vooruit en mijn moeder is jarig op 1 juli. Die dag stond bij ons bekend als haar verjaardag. Toen zij zelf jong was ­– opgroeiend in Suriname ­– gingen die dingen hand in hand: haar verjaardag en Keti Koti. Zij heeft er een heel sterke herinnering aan. Voor mijn zus en mij – opgroeiend in Nederland – was het gewoon de verjaardag van onze moeder. We wisten wel dat het Keti Koti was, maar we deden daar eigenlijk weinig mee. Pas toen ik bij de NOS ging werken ben ik voor het eerst in het Oosterpark geweest. Nu kom ik er ieder jaar en vaak komt mijn familie ook mee. Dit jaar komt mijn moeder ook – ze wilde er graag een keer bij zijn.’

Eind 2021 ging je voor het televisieprogramma Verborgen Verleden naar Suriname op zoek naar de verhalen van jouw voorouders. Wat heeft deze zoektocht jou gebracht?
‘Sinds de reis naar Suriname ben ik me veel bewuster van mijn familiegeschiedenis. Ik was –sinds het overlijden van mijn vader – al tien jaar niet in het land geweest. De hitte, de geur, de mensen die allemaal op je lijken hadden een enorme impact op mij. Ik begrijp nu beter waar ik vandaan kom en waarom ik ben wie ik ben. Dat is voor mij – en mijn familieleden, want het is óns verborgen verleden – heel waardevol. Het is een cadeau dat ik iedereen zou gunnen: om te weten waar je vandaan komt. Tijdens Keti Koti In Concert mag ik dat verhaal nog een keer vertellen. Dat vind ik heel mooi; dat die familiegeschiedenis een langere lijn krijgt, dat er op andere manieren aandacht aan wordt besteed en dat ik daar zelf vorm aan mag geven.'

Hoe heeft de reis jouw beleving van 1 juli veranderd?
‘De herdenking is sindsdien een hele nieuwe ervaring voor mij. Het slavernijverleden heeft sinds mijn reis naar Suriname een gezicht gekregen. Ik ben op de plekken geweest waar zij woonden, ik heb brieven gelezen waarin mijn voorouders beschreven werden; dat maakt het persoonlijker. Ik denk nu aan fysieke personen in plaats van fictieve voorouders.’

Keti Koti in Concert, donderdag 29 juni om 21.30 op NPO 1.