Seksisme binnen studentenverenigingen: ‘De meerderheid durft zich niet uit te spreken’

Seksisme binnen studentenverenigingen is helaas nog geen verleden tijd, zo bleek na de bangalijst die opdook in Utrecht onder de naam ‘Grietenpresentatie 2023’. Het wordt tijd om de seksistische cultuur binnen studentenverenigingen te veranderen, maar waar moeten we beginnen?

‘Ik was de hoofdpersoon in een lied dat jaarlijks werd gezongen door een jongensdispuut, over het laagste meisje van het jaar. Tientallen jongens zongen herhaaldelijk dat ik een hoer was. Er werd in een krantje geschreven dat je mij kon doen voor een pakje peuken en een Smirnoff Ice’, vertelt journalist en schrijver Milou Deelen in De Nieuws BV.

Milou deelt opnieuw haar verhaal nadat de zogenoemde bangalijst werd verspreid onder studenten in Utrecht. Het bracht haar terug naar haar eigen ervaringen met seksisme in 2017 bij de Groningse studentenvereniging Vindicat.

De in opspraak gekomen bangalijst werd opgemaakt in een powerpointpresentatie. Jonge vrouwelijke studenten van de Utrechtsche Vrouwelijke Studenten Vereeniging (UVSV) werden daarin beoordeeld op hun uiterlijk, aan de hand van foto’s en – vaak vernederend – commentaar. ‘De dames werden smakeloos onderverdeeld in twee groepen’, aldus de verslaggever van RTV Utrecht die de zaak onthulde. ‘De ene groep dames valt duidelijk bij de makers in de smaak – de andere groep hebben ze tot draken benoemd. Bij elke foto (van de leden op de lijst, red.) staat een beschrijving over hun bedprestaties. En dat gaat best ver: bij één van de dames staat bijvoorbeeld door wie ze ontmaagd is.’

Hoe is er nog steeds sprake van seksisme binnen studentenverenigingen?

Het gaat niet meer om een reeks incidenten, maar om een seksistische cultuur, vertelt Milou aan presentator Stephan Komduur. ‘Het is een cultuur waarin mannen zo over vrouwen denken, dat ook nog uitspreken en er lijsten over maken. Ik vind dat echt complete waanzin.’ Het seksistische gedachtegoed wordt meegegeven aan nieuwe leden, waar dan weer groepsdruk bij komt kijken, aldus Milou. ‘De ouderejaars leren jonge mannen: dat moet je doen, want dat is grappig. Terwijl het niet grappig is.’

Milou vindt het maar zonde. Onlangs gaf ze een lezing aan 250 studenten van Sanctus Virgilius, de grootste studentenvereniging in Delft. ‘Zij waren er allemaal heel erg mee bezig, het speelt echt. (…) ik sprak allerlei leuke mensen daar, en ik dacht: het wordt ook voor jullie verpest. Voor de leuke mensen, de good guys, de leuke vrouwen.’

Het viel Milou op dat er relatief weinig mannelijke studenten kwamen opdagen bij haar lezing – maar dat betekent niet dat ze geen kansen ziet. ‘Ik dacht: jullie zijn met een grote groep van 250 mensen. Jullie kunnen verandering teweegbrengen. En dat doen ze al door mij uit te nodigen.’

Wat is de impact van het seksisme?

‘Het is heel erg vernederend. Mensen doen het af als een grap, wat het nog vernederender maakt. Het lijkt alsof je er niet iets van mag vinden, want dan ben je humorloos.’ Milou weet daar alles van; ze ervoer het zelf toen ze in 2017 ervoor koos om zich naar aanleiding van haar eigen ervaringen bij Vindicat uit te spreken in een video. ‘Ik werd online daarna heel erg gepest.’

Niet alleen online kreeg Milou het zwaar te verduren. ‘Ik stopte met mijn studie en raakte al mijn vrienden kwijt (…) ik verhuisde terug naar Amsterdam en ik heb me lange tijd onveilig gevoeld.’ Ondanks dat het uitspreken enorme impact had op Milou haar leven, wil ze benadrukken dat het haar ook ontzettend veel gebracht heeft. ‘Het was niet makkelijk, maar ik voel mij tot op de dag van vandaag er sterk door. Ik zou juist mensen willen aanmoedigen om zich ook uit te spreken.’

Wat is er nodig om verandering teweeg te brengen?

Een cultuur verander je niet zomaar, weet Milou – wel moet je ergens beginnen. En samen sta je dan sterker dan alleen. ‘Er zijn heel veel leuke, goede mannen. Zij zijn in de meerderheid (…) maar ze durven zich niet uit te spreken. Dan zijn zij de lul, het watje, of wat je dan ook naar je hoofd geslingerd krijgt. Maar als zij zich nou eens met zijn allen verzamelen, en zeggen “wij vinden dit niet tof en tolereren dit niet”, daar begint verandering.’ Wat je vooral niet moet doen volgens Milou? Zwijgen, want dat is toestemmen.

Druktemaker Yora Rienstra is het met Milou eens dat het hoog tijd wordt dat mannen zich gaan uitspreken. ‘Nog te vaak wordt de nadruk gelegd op de rol van de vrouw. Zij moet een minder bloot topje aantrekken en zij moet naar de baas stappen als ze last heeft van seksuele intimidatie. (…) ook in het geval van de bangalijst zijn het de vrouwen die nu noodgedwongen actie moeten ondernemen, met aangiftes en trajecten bij de psycholoog om dit trauma te verwerken.’

Yora dacht direct aan de term 'educate your sons' toen ze hoorde over de bangalijst. ‘Jongens hebben er ook wat aan als zij leren hoe ze op een gezonde manier met hun grenzen – en die van de ander – om kunnen gaan.’ Yora pleit verder voor veel meer gesprekken over seksueel grensoverschrijdend gedrag. ‘In bedrijven, op scholen, studentenverenigingen, gezinnen (…) zodat er ook echt iets gaat veranderen.’