Wie was Joop den Uyl?

‘We moeten in Nederland echt niet terug naar de dagen van Joop den Uyl’, aldus Mark Rutte in een interview aan De Telegraaf. Wie was Den Uyl en wat laat hij na?

In het kort: 'Joop den Uyl was een van de grote sociaaldemocratische leiders van de 20e eeuw. Na Troelstra en Drees kwam Den Uyl. Hij was minister-president in de jaren 70 en werd bewonderd, maar ook verguisd’, aldus politiek historicus Anne Bos in De Nieuws BV.

Wat voor man was Den Uyl?
Den Uyl werd bewonderd, en dan met name om zijn ‘gepassioneerde en toegewijde manier van politiek bedrijven. Hij was een man met een missie; hij wilde gelijke kansen creëren voor iedereen.’

Naast politicus was hij ook vader: ‘Een hele warme, lieve man en een fantastische vader’, zo omschrijft zoon Rogier den Uyl zijn vader. ‘Ik denk graag terug aan de vakanties die we hadden. Ik had zes broers en zussen – we waren met negen thuis. We hebben lange tochten gemaakt in de oude stationwagen naar Marokko en Rusland. Dat was fantastisch.’

Niet iedereen was zo over Den Uyl te spreken. Bos: ‘Hij was ook wat drammerig en ongeduldig en soms star in zijn denkbeelden. Hij wilde altijd maar doorgaan; hij had echt een vechtersmentaliteit, wat ook weleens vermoeiend was voor zowel zijn politieke mede- als tegenstanders.’ Vergaderingen gingen met regelmaat tot in de late uurtjes door. ‘Soms tot drie, vier of vijf uur ’s nachts. Den Uyl had een fantastisch uithoudingsvermogen, waarmee hij zijn politieke tegenstanders kon uitputten.’ Dat sprak in zijn voordeel, maar ook zeker in zijn nadeel. ‘Het resultaat van het kabinet is mede daardoor ook wat gering. Hij kreeg op een gegeven moment ook wat economische tegenwind, waardoor alle plannen toch van tafel moesten.’ Van de plannen kwam uiteindelijk weinig terecht. ‘Daar is de tijd van een kabinet te kort voor geweest. En hij had ook geen progressieve politieke meerderheid. Het draagvlak was te klein.’

Waar stond Den Uyl voor?
Den Uyl liet zich politiek inspireren door de Amerikaanse econoom John Kenneth Galbraith. Hij beschreef het Amerikaanse kapitalisme als volgt: het brengt rijkdom, maar ook een hoop spullen die niet iedereen nodig heeft en die rijkdom komt ook niet bij iedereen terecht. ‘Publieke armoede te midden van private rijkdom’, vertaalt Bos. Die gedachte probeerde hij in Nederland uit te rollen door 'de kwaliteit van de publieke voorzieningen te verhogen: wegen aanleggen, zwembaden, ziekenhuizen, het onderwijs stimuleren. Oftewel: de welvaart eerlijker verdelen.’

Den Uyl sprak over het ‘verdelen van kennis, inkomen en macht’. Inmiddels zou hij daar, volgens zijn zoon Rogier, nog een categorie bij hebben gevoegd. Namelijk: vermogen, naar het idee van de Franse econoom Thomas Piketty. ‘Die zegt dat je meer verdient door het hebben van geld dan door het werken voor geld. (…) ik vind het heel raar dat als je hard werkt dat je veel belasting betaalt, terwijl als je niet zo hard werkt maar geld hebt en je schuift er wat mee, dat je dan veel minder belasting betaalt. (…) zo worden de rijken rijker en dat vind ik niet deugen.’

Den Uyl: man van het volk?
Oud-premier Wim Kok omschrijft Den Uyl in 1987 als ‘een man van het volk’. Hoe dat zo gekomen is? Zijn zoon Rogier zou het niet weten: ‘Ik weet alleen dat hij het helemaal in zich had. Hij was zo gedreven, hij was er altijd mee bezig. Hij was natuurlijk ook een kind van zijn tijd – hij had de Tweede Wereldoorlog meegemaakt. Hij vond het zo belangrijk dat mensen die het niet heel makkelijk hebben, voldoende kansen krijgen om zich te ontwikkelen en voldoende ondersteund worden.’

Erik Dijkstra onderzoekt in De Strijd de geschiedenis van de arbeiders in Nederland, waaronder de naoorlogse jaren van de PvdA onder minister-presidenten Willem Drees en Joop den Uyl.