Hoe maakt Jeroen van Inkel het liefst nachtradio?

Nachtradio maak je met en voor toegewijde luisteraars. En dat leidt niet zelden tot vriendschappen, tranen en totale chaos.

Jeroen van Inkel (60) zit in het volle licht, en dat bevalt hem maar matig. ‘Ze hebben ernaar gekeken, maar niemand weet hoe je die lampen uitkrijgt’, zegt de levende radiolegende. Hij wijst naar boven, waar twee kleine felle bouwlampen de NPO Radio 2-studio de aanblik van een etalage geven. Toen de dimmer nog wel werkte, zette Van Inkel zodra hij de studio binnenwandelde, alles op standje waakvlam. ‘Ik nam ook van die nepkaarsjes mee van thuis, die zette ik dan voor me bij de microfoon. Vaak heb ik ook een aantal vaste webcams op een scherm staan, van de Dam in Amsterdam tot een rotonde in Zutphen, als mijn blik op de wereld.’ Alles om maar sfeer te maken voor Van Inkels choice, het programma dat Van Inkel elke zondagnacht maakt tussen twaalf en twee.

Sfeer
Hij draait dan, zonder bemoeienis van de centrale muziekredactie van NPO Radio 2, de platen die hij zelf heeft uitgekozen. Deze nacht zijn dat onder meer de discothekenkraker ‘Back in love again’ van LTD, het fijnproevershitje ‘Doot Doot’ van Freur (uit de jaren 80), Talk Talk, Portishead, Kate Bush, The Weeknd en een remix van Sister Sledge.

‘Sfeer is de gemeenschappelijke deler, ‘gevoel’ de leidraad. ‘Ik maak thuis een lijst van dertig platen, daar ben ik best lang mee bezig. De volgorde bepaal ik als ik hier zit. Suggesties van luisteraars zijn ook welkom.’

Van Inkels choice 
Van Inkel leest wel reacties voor, maar heeft geen inbellers. ‘Bewust niet, dat hoor je de hele dag al. Dit is voor mij de puurste vorm van radiomaken; een stapel platen en een dj die aan- en afkondigt. Zo ben ik ooit begonnen bij de piratenzenders. Dit programma vind ik echt een cadeautje.’

Van Inkels choice wijkt nogal af van ander Radio 2-nachtprogramma’s, zoals Rickvanv doet 2. Daarin drukt dj Rick van Velthuysen ‘op de resetknop van de zender’, zoals collega en vaste vervanger Thomas Hekker het omschrijft. Van Velthuysen maakt radio zoals Wim T. Schippers ooit zijn eigen Ronflonflonprogramma omschreef: ‘Vijftig procent muziek, honderd procent gesproken woord.’ Gekke spelletjes, onnavolgbare gesprekken met luisteraars, feestmuziek. Je vermoedt dat de schoonmakers na elke uitzending de confetti en serpentines uit het tapijt moeten zuigen.

Wildgroei
Van Velthuysen is deze week op vakantie, Hekker is er wel en neemt deze zondagnacht een ander, ook sterk van Van Inkel afwijkend programma over, Wildgroei. Dat wordt normaal gepresenteerd door Evert Duipmans en Jeroen Mulder, en zit vol spelletjes, interactie en regelmatig ook reportages, waarbij het duo chocoladeletters gaat bakken, zich laat omscholen tot stadsgids of (na een verloren weddenschap) gaat zwemmen in een ijskoude vijver vlakbij de studio.

Mulder is er deze nacht wel, maar hij is op zijn beurt weer de vervanger van de vakantievierende Giel Beelen. Hekker (31):
‘We hebben het er wel over gehad, Jeroen en ik, of hij niet gewoon zijn eigen programma moet doen, maar uiteindelijk hebben we het zo maar gelaten.’

Dingen uitproberen
Jeroen Mulder (26): ‘Dat nachtradio intenser is, is ook een cliché dat ik half onderschrijf. Voor mij is het ook een manier om dingen uit te proberen. Mijn ideaal is een programma op de vrijdagavond of de zondagmiddag.’

Hekker laat zich vanavond leiden door Thijn van Summeren, de producer die met smakelijke Eindhovense tongval alle binnenkomende telefoontjes afhandelt, Hekker de weg wijst door het woud van jingles en achtergrondmuziek van Wildgroei en ondertussen ook tijd vindt om via de tv olympische wedstrijden te volgen en zijn eigen Whatsapp-berichten te beantwoorden.

Vaste luisteraars
De vaste luisteraars, zoals vrachtwagenchauffeur Chiel, hebben zich dan al gemeld. Hekker: ‘Truckers, zorgpersoneel, beveiligers, havenarbeiders, die luisteren het meest. Maar ook mensen met insomnia, of eenzamen. En daarvan zijn er heel veel. Zij weten dat ze bij ons terechtkunnen, dat wij hun vriendje zijn. Op Radio 1, Radio 2 en 3FM zitten dj’s, verder is er vrijwel geen nachtradio.’

Trucker Chiel heeft een goed verhaal op de vraag van Thomas, of de luisteraars weleens iets geks hebben meegemaakt bij bezorging van eten thuis of in een restaurant. Er volgt een lang gesprek over de bereiding van een goede steak, hoe vaak Chiel een biefstukje heeft teruggestuurd in een restaurant en waar zijn culinaire voorkeuren naar uit gaan. Later in de nacht komt nog het bericht dat Chiel door politie aan de kant is gezet vanwege bellen in de cabine. Hekker, met een glimlachje: ‘Het mag natuurlijk niet, maar truckers kunnen hun wagen op cruise control zetten en er is een systeem dat ze binnen de lijnen laat rijden, dus ja, dan zitten ze soms op hun telefoon. Wij zijn er blij mee.’

Heel anders gaat het eraan toe op de vroege zaterdagmorgen, als op Radio 1 ‘nachtzuster’ Astrid de Jong (49) de luisteraars tussen twee en zes uur onder haar vleugels neemt. Al elf jaar lang presenteert De Jong het programma, dat zonder draaiboek begint en volledig aan elkaar hangt van vragen en verhalen van luisteraars. ‘Vragen als: wat gebeurt er met een overleden olifant in een dierentuin, wie begraaft die? We doen geen medische vragen, maar wel: wie droeg de eerste klapschaats?’

De Jong is het nachtradio maken nog lang niet moe: ‘In de nacht sta je als maker met 8-0 voor. Jij bent wakker, de luisteraar is wakker, we gaan elkaar vermaken. Met verhalen die ook nog eens ergens over gaan. Ik kan rustig twintig minuten de tijd nemen voor een gesprek. In de nacht kunnen dingen die overdag niet kunnen.’

Nachtzuster is, in de woorden van De Jong, de elementaire kroeg. ‘Iedereen komt er, mensen van allerlei pluimage. Zij vertellen wat hen bezighoudt, van vluchtelingen tot transgenders, en ik ben er heilig van overtuigd dat op die manier een bijzondere band wordt gemetseld tussen alle luisteraars. Na elf jaar vind ik dat nog steeds hysterisch bijzonder.’

Een drempel over
Mai Verbij (30), een van de presentatoren van het Radio 1-programma Gaan!, dat tussen vier en zes wordt uitgezonden: ‘Je verhaal doen op de radio, dat doet niet zomaar iedereen, daar moeten mensen echt een drempel voor over. Voor die moed ben ik altijd heel dankbaar. Die luisteraars koesteren we echt. Laatst maakte ik het mee dat iemand in huilen uitbarstte, de nacht na de aanslag op Peter R. de Vries. Dat grijpt me dan enorm aan.’

Waar dj’s als Thomas Hekker of Jeroen Mulder hun vaste luisteraars hooguit van korte gesprekjes aan de telefoon kennen, gaat Astrid de Jong een stuk verder. Ze ging al eens eten met een club vaste luisteraars toen het programma een jubileum vierde, en ging zelfs naar de begrafenis van Ruben, een Surinaamse man, rechtsgeleerde uit Groningen.

‘Hij behandelde alle juridische vragen van luisteraars en had daar ook een team van experts voor bij elkaar gezocht. Opeens belde hij niet meer, ik kreeg ineens een bericht van zijn schoonzoon dat hij een herseninfarct had gehad en moeilijk kon spreken. Later hebben Ruben en ik nog een lang, zeer emotioneel telefoongesprek gehad. Kort daarop werd ik gebeld dat Ruben was overleden. De familie vroeg of ik naar de begrafenis wilde komen. Al die jaren kende ik zijn achternaam niet en had ik hem nooit eerder gezien. Pas toen hij in de kist lag. Het was een Surinaamse begrafenis, het was heel erg bijzonder om daarbij te zijn.’

Nachtwerk
Obi Raaijmaakers (21) zit sinds een jaar in de nacht op 3FM. Hij ziet nachtradio maken niet als roeping, maar als opstapje naar de dagprogrammering. Hij onderschrijft wel de stelling van De Jong, dat je nachtradio maakt samen met de luisteraar, omdat er in de nacht nu eenmaal aandachtiger geluisterd wordt, het vriendjesgevoel sterker is en het contact directer. ‘Ik heb meegemaakt dat een man belde, die met zijn pasgeboren kind op weg was naar huis. Hij wilde de baby zo snel mogelijk goede muziek laten horen, en vroeg “Driver’s Seat” aan van Sniff ‘n’ the Tears.’

Geen van de dj’s zegt fysieke klachten te krijgen van nachtwerk. Obi: ‘Al is mij wel aangeraden om in de wintermaanden zoveel mogelijk daglicht te pakken.’

Behalve dat het donker is buiten, wijkt muziek in de nacht niet enorm af van de dagprogrammering, zeggen alle dj’s (zie ook kader). Van Inkel: ‘Ik luisterde vroeger naar Nachtwacht, een programma dat nu een legendarische status heeft gekregen. Presentator Tom Mulder zat heel dicht op de microfoon, liet zijn stem een octaaf zakken en draaide veel ballads. Dat was echt sfeer maken. Ik draai af en toe wel een langzaam nummer, maar ik weet dat er ook mensen luisteren die aan het werk zijn, die moeten energie krijgen.’ Raaijmaakers:

‘Harde gitaren, dat is echt een vereiste in de nacht.’

Dat blijkt als Hekker het stokje overdraagt aan Jeroen Mulder, die op zijn beurt de vaste rubrieken van Giel Beelen heeft overgenomen. Metal maandag is er daar een van: vier luisteraars mogen een snoeihard nummer voordragen, de vijfde in de rij beslist wat het gaat worden. De beslissing valt uiteindelijk op ‘War’ van Meshuggah, dat klinkt zoals de titel al suggereert. ‘Oh mijn god’, kreunt Mulder, die even tevoren zijn liefde verklaarde voor het in vergelijking aanmerkelijk serenere ‘The show must go on’ van Queen, een nummer dat Freddie Mercury zowat vanaf zijn sterfbed inzong.

Uw verslaggever zit dan inmiddels al in de auto naar huis. Kwart over vier ’s nachts, pikdonker, een vrijwel lege A1 en Meshuggah loeiend over de speakers. Zoals de ‘nachtzuster’ eerder al zei, in de nacht kunnen dingen die overdag echt niet kunnen. À propos, wat doet de nachtzuster als ze op zaterdagochtend geen uitzending heeft? ‘Dan is ze wakker. Dat zit er nu eenmaal ingebakken na zoveel jaar. Maar dan zet ik de radio niet aan, dan gaan mijn handen maar jeuken.’