Nemen (queer)datingapps voldoende verantwoordelijkheid voor de veiligheid van gebruikers?

De afgelopen jaren worden er steeds meer meldingen van oplichting of seksueel geweld op dates via datingapps gemeld. De platforms werken aan de veiligheid van gebruikers, maar doen zij genoeg? 

‘Toen ik Simon voor het eerst sprak hadden we meteen een band. Hij was slim, grappig en heel impulsief. Ik deelde mijn hele hart met hem. Hij vroeg me met hem op reis te gaan. In een privéjet. Iets dat ik nog nooit eerder had gedaan. Hij nam me mee naar een vijfsterrenhotel. Hij zei... dat we iets speciaals hadden. Het was als een film. Maar toen, midden in de nacht, moest hij me iets vertellen. Hij zei dat hij bedreigd werd. Hij wilde geld lenen. Twintigduizend dollar. Dertigduizend dollar. Honderdveertigduizend dollar. Alleen ik kon hem redden. Toen vertelde de politie mij dat de man van wie ik hield niet bestond. Het waren allemaal leugens.’ Dit is het identieke verhaal van de Noorse Cecilie, de Zweedse Pernilla, de Nederlandse Ayleen en naar alle waarschijnlijkheid nog meer vrouwen. Zij werden slachtoffer van de leugens van Simon Leviev, oftewel de Tinder Swindler. Hun verhaal werd begin dit jaar in een documentaire van Netflix onder de aandacht gebracht.

Datingschade
De vrouwen ontmoeten de man op datingapp Tinder, waar de match al snel leidt tot een date, die overloopt in een relatie die uiteindelijk zal uitlopen in een oplichtingszaak. De Tinder Swindler is een breed begrip dat helaas niet alleen op Simon Leviev van toepassing is. Datingapps zoals Tinder worden steeds vaker het toneel voor plegers van seksueel geweld en oplichting. Volgens de Fraudehelpdesk is de schade uit online datingfraude vorig jaar enorm toegenomen. In november van het jaar is er al voor zes miljoen euro aan schade gemeld. Het jaar ervoor bedroeg dit over het hele jaar ‘slechts’ 3,9 miljoen. Over seksueel geweld zijn volgens Iva Bicanic, directeur van het Landelijk Centrum Seksueel Geweld, geen cijfers bekend. Wel weet ze dit: ‘Al onze zestien regionale afdelingen krijgen te maken met slachtoffers die een verkrachting of aanranding meemaken tijdens een date die gestart is via een datingapp’, vertelt ze bij Zembla. ‘In het bijzonder homo’s die elkaar treffen.’

Verantwoordelijkheid datingapps
Datingapps worden met toenemende mate op hun verantwoordelijkheid omtrent veiligheid van hun gebruikers aangesproken. Bicanic: ‘Het staat misschien niet heel sexy, maar het is wel de realiteit. Ik vind dat hun morele verantwoordelijkheid, met de kennis die we nu hebben over de omvang en impact van seksueel misbruik.’ Zo maakte Tinder het naar aanleiding van de Netflix-film over de Tinder Swindler voor haar gebruikers mogelijk om een background-check uit te voeren. En een paar maanden eerder introduceerde het bedrijf – na lang aandringen van Bicanic en de Zembla-uitzending ‘De schaduwkant van Tinder’ – al een noodknop in de app. Hiermee kunnen slachtoffers van seksueel geweld binnen een paar klikken in contact komen met instanties als het Landelijk Centrum Seksueel Geweld, de politie of Slachtofferhulp.

Queerdaten
Hoewel er nog altijd ruimte voor verbetering is bij apps zoals Tinder, valt op dat dergelijke veiligheidsmaatregelen maar mondjesmaat hun intrede doen bij queerdatingapps. En dat terwijl mensen uit de LHBTQAI+-gemeenschap veel vaker gebruikmaken van datingapps dan hetero’s. Queerdatingapp Grindr geeft aan te ‘begrijpen dat veiligheid niet enkel de verantwoordelijkheid van gebruikers van de datingapp is’ en zegt daarom de ‘beveiligingsfuncties constant te ontwikkelen en te verbeteren’ en ‘kritische veiligheidsinformatie te geven die nodig is om een veilige datingervaring te garanderen’. Maar Spuiten en Slikken-presentator Jamaal Hussein is kritisch. De vereiste verificatie door middel van een telefoonnummer en e-mailadres is makkelijk te omzeilen, meldingen van incidenten krijgen vaak weinig navolging, en personen achter geblokkeerde accounts – en zelfs mensen die veroordeeld zijn voor hun gedrag - kunnen zonder moeite opnieuw een account aanmaken.  

Anoniem
De moeilijkheid zit in de anonimiteit op de platforms. ‘Op Tinder zijn er weinig mogelijkheden om een anoniem account aan te maken en als je dat wel doet heb je weinig succes. Op Grindr is het vrij normaal om een anoniem account te hebben zonder foto’s. Die anonieme profielen zijn vaak van mensen die (nog) niet uit de kast zijn. En dat is fijn; dat zij een plek bieden voor jonge queers om met anderen in contact te komen zonder uit de kast te hoeven komen. Dat doen ze heel goed. Maar dat maakt het ook een heel onveilige plek.’ Want juist die anonimiteit maakt ze kwetsbaar, weet Jamaal: ‘Mensen weten van anderen dat zij nooit aangifte zullen doen als er iets gebeurt, omdat dat betekent dat ze uit de kast zouden moeten komen. Voor veel mensen is Grindr daardoor gewoon vrij spel.’

Red flags
Om (jonge) queers voor te bereiden op de mogelijke gevaren van het online daten heeft Jamaal – die zelf ook een negatieve ervaring heeft gehad met een date via Grindr -  voor zijn serie Seks in de Scène een aantal red flags, oftewel waarschuwingen, geformuleerd, zoals: het ontbreken van een profielfoto, het niet respecteren van grenzen, vragen om naaktfoto’s, alleen thuis willen afspreken en niet willen videobellen. ‘Die had ik ook graag gehad toen ik de eerste keer op een datingapp ging. Als ik had geweten welke gevaren er zijn en wat ik eraan had kunnen doen om dat te beperken, dan had dat mij heel veel gescheeld.’