Wat weten we inmiddels over de Nederlandse oorlogsmisdaden in Indonesië?

Nederland heeft excessief geweld gebruikt tijdens de Indonesische Onafhankelijkheidsoorlog en politiek Den Haag keurde dat stilzwijgend goed, concluderen de wetenschappers die in opdracht van de Nederlandse overheid onderzoek hebben gedaan.

‘Het onderzoek heeft uitgewezen dat het overgrote deel van de verantwoordelijken aan Nederlandse kant - politici, officieren, ambtenaren, rechters en andere betrokkenen - wel degelijk kennis had of kon hebben van het stelselmatige gebruik van extreem geweld’, aldus de onderzoekers van het NIOD, het NIMH en het KITLV. ’Op alle niveaus was er bereidheid de geschreven en ongeschreven rechtsregels en het eigen rechtsgevoel opzij te zetten.’ Premier Mark Rutte biedt naar aanleiding van het onderzoek 'diepe excuses' aan aan de bevolking van Indonesië. 

'Geen incidentele gevallen'
In 1969 wordt er voor het eerst uitgebreider gesproken over wat er tijdens de onafhankelijkheidsstrijd gebeurd is. In Achter het Nieuws noemt Indië-veteraan Joop Hueting het géén incidentele gevallen. In dat jaar volgt de Excessennota. Hierin erkent het kabinet dat er excessen hebben plaatsgevonden, maar ze ontkent dat dit structureel gebeurde. 

De Excessennota
De Excessennota was een summier onderzoek, volgens onderzoeker Stef Scagliola bij Dijkstra en Evenblij ter plekke. ‘Ziet u de Excessennota? En ziet u hoe dik dat boek van Rémy Limpach (De brandende kampongs van Generaal Spoor, red.) is? Dat zegt al iets over de diepgang waarop je erin gaat.’ Scagliola noemt de Excessennota een catalogus. ‘En van die catalogus zijn alle items in dit boek uitgebreid onderzocht. Als je dat zo structureel en diepgaand doet, dan kan je met recht zeggen: daar zit een systeem in.’ Dat kan volgens Scagliola met de Excessennota niet. ‘Daarover kan je zeggen dat die lijst uitzonderingen zijn.’

Waarom heeft dat zo lang geduurd?
Het huidige onderzoek Onafhankelijkheid, dekolonisatie, geweld en oorlog in Indonesië is het eerste grootschalige onderzoek naar het geweld in de voormalige kolonie, volgens Scagliola. ‘Er zijn al heel lang publicaties over dit onderwerp geweest, maar die zijn altijd incidenteel geweest, die hebben nooit het gewicht gekregen wat ze nu krijgen. Dat komt omdat er nooit eerder een politieke druk was. Dit is een politiek probleem geworden doordat advocaat Liesbeth Zegveld de rechtszaak gewonnen heeft in 2011. Dan is er handelingsdruk, dan komt iets op het nieuws, iedereen heeft het erover, dan krijgt een zaak politiek gewicht. Die handelingsdruk heeft gezorgd voor onderzoek op grote schaal. Dan wordt de kennis en expertise van heel veel mensen tegelijkertijd ingezet.’

Onze Jongens op Java
In 2019 spreekt Coen Verbraak onder anderen Indië-veteraan Joop Hueting in de interviewreeks Onze Jongens op Java. Het merendeel hield 70 jaar lang z'n mond, zelfs tegenover hun dierbaren. In de serie vertellen veertien van hen voor het eerst publiekelijk hun verhaal.

Aflevering 1

Aflevering 2

Aflevering 3

Aflevering 4