Natascha van Weezel over Brug over de breuklijn II: 'Mijn hoop is gevestigd op de dappere vredesstrijders die ik sprak'

Natascha van Weezel vraagt zich af of Israël op dit moment nog ‘haar’ Israël is. Samen met Sinan Can maakt ze de serie Brug over de breuklijn II over het Israëlische-Palestijnse conflict.

Terwijl het vliegtuig opstijgt zie ik hoe de kustlijn van Tel-Aviv steeds kleiner wordt. Dit beeld heb ik al tientallen keren gezien (hoe vaak ben ik wel niet in Israël geweest: een keer of dertig?) Toch voelt het nu anders, ik raak bijna geëmotioneerd. Wat is dat nou weer?

Met Israël heb ik altijd een ingewikkelde band gehad. Al jaren heb ik grote moeite met de politieke en militaire koers die het land vaart. Ik ben een fervent tegenstander van de kolonisatie van de Westelijke Jordaanoever en de blokkade van Gaza. Toch hield ik wél altijd van Israël. Op de een of andere manier kon dat voor mij naast elkaar bestaan. Mijn opa, een holocaustoverlevende, leerde me van jongs af aan dat Israël onze verzekeringspolis is: ‘Een plek waar we altijd naartoe kunnen als het ooit weer nodig is.’ Ook woont het grootste deel van mijn familie er en snap ik de cultuur en de mentaliteit van de inwoners.

Maar sinds 7 oktober 2023 is alles veranderd. Eerst de vreselijke moordpartijen van Hamas op het zuiden van Israël en daarna de meedogenloze oorlog in Gaza, die een jaar later nog altijd voortduurt – en inmiddels is uitgebreid naar Libanon. Ook hier kantelde er dingen. Het antisemitisme en de moslimhaat zijn exponentieel toegenomen (over dat eerste kan ik zelf helaas meepraten). Daarnaast grijpt de polarisatie zelfs in ‘het nuchtere Nederland’ razendsnel om zich heen (je schijnt óf pro-Israël te moeten zijn óf pro-Palestina, een middenweg bestaat niet). Daarom vraag ik me steeds vaker af: is er eigenlijk nog een uitweg mogelijk?

Voor het eerste deel van onze documentaireserie Brug over de breuklijn namen Sinan Can en ik afgelopen winter de stand van zaken op in ons eigen land. Polarisatie en meningen die lijnrecht tegenover elkaar stonden vonden we zeker. Toch zochten we bovenal naar sprankjes hoop, mensen die ondanks alles een brug over die breuklijn wilde vormen. Voor deel twee besloten we dat we naar het Midden-Oosten moesten. Hoe konden we híer over vrede spreken zonder te onderzoeken hoe het er dáár precies aan toeging? De afgelopen dagen waren we dus in Israël.

Meteen als je aankomt op het vliegveld word je geconfronteerd met posters van de Israëli’s die op 7 oktober werden gegijzeld door Hamas en nog altijd vastzitten in Gaza. Hun gezichten zie je overal in het land: er hangen posters aan het strand, in restaurants en langs snelwegen. Op het bekendste plein van Tel Aviv is een levensgroot altaar gemaakt voor degenen die de aanslagen van Hamas niet overleefden. Een ander plein is omgedoopt tot ‘Hostage Square’, daar verzamelen familieleden van de gijzelaars zich regelmatig om aandacht te vragen voor hun ouders, kinderen, broers, zussen, neefjes en nichtjes. De oorlog is overal en tegelijkertijd juist nergens. Want over Gaza gaat het vrijwel nooit. Het nieuws bericht er niet over, de kranten schrijven er niet over, men praat er over het algemeen niet over. Het is net alsof de oorlog in Gaza niet bestaat. En dat terwijl je het bijna kan zien liggen als je op een heldere dag richting het zuiden kijkt vanaf de boulevard van Tel Aviv. Ongelooflijk vervreemdend.

Een deel van de Israëlische bevolking is na 7 oktober snel geradicaliseerd. Zij vinden dat Palestijnen geen recht hebben op (een normaal) leven zolang Hamas niet is uitgeroeid. Ontzettend pijnlijk. Een ander deel vindt dat er zo snel mogelijk een deal moet komen: zij spreken zich uit voor een staakt-het-vuren. Elke zaterdagavond demonstreren tienduizenden mensen op verschillende plekken door het hele land om voor deze deal te pleiten. Zelf liep ik mee in een enorme demonstratie in Tel Aviv. Het was inspirerend om dit een keer mee te maken. Is dit dan toch mijn Israël? Deze plek, tussen al die mensen die een einde aan de oorlog willen en eisen dat Netanyahu opstapt? Even leek het erop. Maar al snel merkte ik dat het ook hier nauwelijks om de Palestijnen draaide. Men wil een akkoord zodat de Israëlische gijzelaars vrijkomen, de rest lijkt hen niet zo bezig te houden. Uiteindelijk voelde deze demonstratie daarom toch als een deceptie. Ik vroeg me af of er überhaupt nog mensen bestonden die zowel aan de Israëli’s als aan de Palestijnen denken? Die duurzame vrede willen en daarvoor willen strijden?

Het goede nieuws is: ze bestaan absoluut. Je moet ze alleen goed zoeken. Mijn hart verwarmde bij een bezoek aan het vredesdorp Neve Shalom – Wa¯hˆat as-Sala¯m. Hier wonen zeventig Israëlische en zeventig Palestijnse families door elkaar heen. Ze eten samen, sporten samen en de kinderen gaan samen naar school (en krijgen zowel les in het Hebreeuws als in het Arabisch). Na 7 oktober waren er wat spanningen, maar door middel van dialoog kwamen de bewoners uiteindelijk toch weer nader tot elkaar.

Net zo hoopvol was mijn ontmoeting met Maoz Inon. Deze Israëlische zakenman verloor zijn beide ouders op 7 oktober, ze werden vermoord in kibboets Be’eri. In plaats van verbitterd te raken of wraak te willen, besloot hij fulltime vredesactivist te worden. ‘Mijn ouders komen niet terug door alle doden in Gaza,’ vertelde hij me. ‘We hebben nu de keuze om een einde te maken aan al dat bloedvergieten. Maar daarvoor zullen we elkaar eerst de hand moeten schudden.’

De kustlijn van Tel Aviv verdwijnt achter de wolken. We vliegen steeds hoger en ik vraag me af of ik nog wel van Israël houd. Het eerlijke antwoord is dat ik dat niet weet. Zolang deze regering daar zit en er nog elke dag burgerdoden vallen in Gaza en Libanon is de liefde op z’n minst bevroren. Mijn hoop is dus gevestigd op de inwoners van Neve Shalom – Wa¯hˆat as-Sala¯m, Maoz Inon en andere dappere vredesstrijders die ik de afgelopen dagen sprak. Zij vormen de lichtpuntjes die op een gegeven moment, heel misschien, een zee van licht kunnen gaan vormen. In mijn fantasie zou dat het begin kunnen zijn van een beweging waar steeds meer Israëli’s zich bij aansluiten, omdat ze begrijpen dat échte veiligheid alléén kan bestaan wanneer iedereen veilig is, ook hun buren. Ik moet toegeven dat het op dit moment niet erg realistisch klinkt. Maar toch…. Ik hoop het zó.

Brug over de breuklijn II is woensdag 16 oktober te zien op NPO 2 om 20:30 en via NPO Start

Dit is een vervolg op de documentaire die Natascha van Weezel en Sinan Can vorig jaar maakten. Dit keer reist het duo door Israël.

Dit artikel verscheen eerder in de VARAgids. Als eerste lezen? Word abonnee of vraag een gratis proefnummer aan.