Kunnen we klimaatverandering in de poolgebieden nog tegengaan?

Wetenschappers trekken al langere tijd aan de bel omdat de temperaturen blijven oplopen: de poolgebieden staan onder hoge druk door klimaatverandering. Kunnen we dit nog tegenhouden, of zijn we al te laat?

Een laatste wildernis, zo noemt Maarten Loonen de poolgebieden. Hij is universitair docent Arctische Ecologie aan de Rijksuniversiteit Groningen en wetenschappelijk directeur van het Nederlands Poolstation te Spitsbergen. ‘In het Noordpoolgebied woont wat lokale bevolking, maar Antarctica is op een paar stations na onbewoond. Die leegte maakt heel veel indruk als je in het gebied rondloopt’, vertelt hij in Vroeg!.

Gletsjers, pakken sneeuw en kilometers dikke ijskappen die tot ver aan de horizon reiken: in de natuurdocumentaires worden deze gebieden op spectaculaire wijze weergegeven, maar in werkelijkheid is het slecht gesteld met de natuur. ‘Als de temperaturen oplopen, dan zal het ijs smelten. Op het Noordpoolgebied, waar ik werkzaam ben, is het nu al 6 graden hoger vergeleken met 1980. Ook op de Zuidpool gaat het onverwachts ineens heel snel’, aldus Loonen. ‘We praten over een snelle zeespiegelstijging. In het jaar 2100 kan het water al meters gestegen zijn.’

Loonen zag de natuur in enkele tientallen jaren flink aftakelen. ‘Ik heb de gletsjers meer dan 3 kilometer achteruit zien gaan; sommige wel 700 meter per jaar.’ Ook de biodiversiteit is afgenomen; een van de andere gevolgen van klimaatverandering. ‘Bepaalde vissoorten trekken naar andere gebieden. Aan de Noordzee spoelen bijvoorbeeld zeekoeten aan omdat ze verhongeren omdat het voedsel niet meer binnen hun bereik is.’

In november werd daarom de eerste klimaattop georganiseerd die zich specifiek richtte op de Noord- en Zuidpool. Deze 'One Planet - Polar Summit' werd volledig gericht op het behoud van gletsjers en de poolgebieden.

Loonen is zelf niet erg optimistisch. ‘Het is heel belangrijk om op tijd te beginnen, maar we zitten zelf aan de knoppen. We verbranden nog steeds fossiele brandstoffen die uiteindelijk de oorzaak zijn van die temperatuurverhoging. En dat is een eng toekomstbeeld. Op geen enkele manier zit er een omslag. We proberen de energietransitie te doen, maar de concentratie klimaatgassen neemt op wereldschaal exponentieel toe.’

Ook bij streng klimaatbeleid zal de ijsmassa van west-Antarctica – die goed is voor zo’n 5.3 meter zeespiegelstijging – afsmelten. ‘De warmte waarmee we met zijn allen de aarde opwarmen, daarvan komt 90 procent in de oceaan terecht’, legt oceanograaf Sjoerd Groeskamp uit in Spijkers met Koppen. ‘Daar schuurt het tegen de ijskap van Antarctica aan. Zelfs met streng klimaatbeleid zullen de gletsjers enorm afsmelten. Tot het jaar 2100 maakt het niet uit hoe streng ons beleid is; we weten zeker dat we in ieder geval een halve meter zeespiegelstijging in Nederland erbij zullen krijgen.’

‘Ik word er machteloos van’, geeft Loonen aan. ‘De kosten leggen we bij toekomstige generaties neer. Het gaat zo snel, we zien de gevolgen van klimaatverandering al. Wij gaan die veranderingen ook meemaken. Plekken op aarde worden natter of droger, krijgen te maken met hevige regenval of juist droogte.’ Loonen zet zijn zinnen op de politiek. ‘Ik hoop dat de politiek zich meer bezig zal houden met de lange termijn. Het zal moeten komen uit ons stemgedrag en de politiek die actie onderneemt om onze omgeving bewoonbaar te houden.’