Jouw boodschappen zijn onbetaalbaar terwijl topbedrijven winst maken: hoe zit dat?!

Shell, Unilever, Ahold Delhaize: alle drie maakten ze de afgelopen maanden enorme winst. Terwijl de rest van ons land in steeds grotere mate te maken kreeg met inflatie. Hoe zit dat?

Meer dan de helft van de Nederlandse huishoudens heeft moeite het hoofd boven water te houden. Steeds meer mensen raken in de financiële nood; 6 op de 10 Nederlandse huishoudens komen niet of moeilijk rond en het aantal mensen dat afhankelijk is van de voedselbank steeg in de maanden oktober en november van het afgelopen jaar met wel 25 procent – naar zo’n 120.000 mensen.

Terwijl de boodschappen en de benzine aan de pomp duurder werden, maakten grote bedrijven zoals Shell, Unilever (moederbedrijf van onder andere Knorr, Dove, Unox, Zwitsal en Calvé) en Ahold Delhaize (moederbedrijf van onder andere Albert Heijn, Etos en Bol.com) enorme winsten. ‘Zo zag Ahold de winst vorig jaar, na twee toch al zeer lucratieve coronajaren, nog eens met 13 procent stijgen. Bij Unilever ging de winst met een kwart omhoog, naar meer dan 8 miljard euro’, schrijft Joop.

Waar gaat het geld van de prijsstijgingen heen?
Uit onderzoek van de Europese Centrale Bank (ECB) blijkt dat juist die enorme winsten de reden zijn dat onze boodschappen zo duur zijn. Deze zorgen voor een groot deel van de prijsstijgingen.

Andere factoren – zoals hogere arbeidskosten, transportkosten of hoge gasprijzen – hebben een minder groot effect op de prijzen. ‘Sinds begin dit jaar zijn de energieprijzen flink aan het dalen. Door de zachte winter, de maatregelen om energie te besparen en de nog altijd goed gevulde gasopslagen is energie allang niet meer zo duur als in de tweede helft van vorig jaar. (…) de supermarkt-cao werd afgesloten in 2020, ruim voordat de Russische oorlog tegen Oekraïne de economie op zijn kop zette. Ook elders leveren salariskosten maar een zeer beperkte bijdrage aan de inflatie’, aldus Joop.

Hoe werkt dat met die winst?
Stel: een pot sperziebonen kost normaal € 0,95 en over die pot sperziebonen rekent de supermarkt een winstmarge van 10%. Dan houden zij per pot sperziebonen € 0,095 over aan winst. Maar nu hebben veel supermarkten de prijzen van hun producten verhoogd – zogenaamd om de stijgende prijzen voor bijvoorbeeld transport te kunnen dekken. Dan kost dat potje sperziebonen ineens € 1,20. Die tien procent winstmarge blijft gelijk, wat betekent dat ze nu niet 9 cent maar 12 cent winst maken per potje.

Er is sprake van een zogenaamde winst-prijs-spiraal, volgens FNV-voorzitter Tuur Elzinga. 'Wat betekent dat werkgevers door hun prijzen te verhogen hun winst op peil houden of zelfs vergroten. Waardoor ze steeds meer winst maken over de rug van de consument – die steeds meer moet betalen.'

Wordt dat dan niet doorberekend aan het personeel?
Die hoge winsten moeten toch ten goede komen aan de mensen die werkzaam zijn bij deze grote bedrijven? Nou, nee. Ook dat is niet het geval. ‘Die kloof wordt al jarenlang alleen maar groter’, aldus Elzinga bij De Nieuws BV. ‘Als we het jaar voor corona vergelijken met afgelopen jaar zien we dat de winstgevendheid bij toonaangevende beursgenoteerde bedrijven en ondernemingen veel harder is gestegen dan de personeelslasten. Oftewel: de kloof tussen winsten en lonen wordt alleen maar groter. Wij dragen de pijn van de inflatie en de werkgevers zijn de lachende derde.’ De winsten stegen gemiddeld met 30%, terwijl de personeelskosten gemiddeld maar met 15% stegen.

Hoe dichten we die kloof?
De winsten moeten gedeeld worden met de mensen die het werk uitvoeren – zoals de vakkenvullers bij Albert Heijn. ‘We zien niet voor niets overal stakingen: mensen moeten knokken voor elke euro loonsverhoging, terwijl de werkgevers het geld wel in de zak hebben maar niet willen delen.’

Een andere optie is het verhogen van de belastingen voor deze grote bedrijven. ‘Dat moet ook gebeuren, om te zorgen dat ook in de publieke sector – zorg, onderwijs, veiligheid – de salarissen mee kunnen groeien.’

De lonen aan de top zouden pas weer mogen stijgen als de lonen van werknemers omhoog zijn gegaan, stelt PvdA-fractievoorzitter Attje Kuiken voor in Op1.Ook zouden werknemers een wettelijk instemmingsrecht moeten krijgen over beloningsverschillen binnen het bedrijf. ‘Elke werkgever zou zich dat moeten aantrekken en moeten bedenken dat dat een goed idee is’, aldus Elzinga.