Jongeren steeds minder bezorgd over de risico's van soa's: 'Ze maken er zelfs grapjes over'

Uit de onlangs gepubliceerde Monitor Seksuele Gezondheid blijkt dat Nederlanders over het algemeen positief staan tegenover onderwerpen die verband houden met seksuele gezondheid en rechten. Maar andere resultaten roepen zorgen op: zo neemt het gebruik van condooms af en blijft het aantal jongeren met soa's stijgen.

'Ik ben eigenlijk niet verbaasd, want ik hoor het ook veel in mijn omgeving', vertelt Spuiten en Slikken-presentator Roos Haarsma in De Nieuws BV over het dalende condoomgebruik onder jongeren. 'Ook online merk ik dat mensen er steeds luchtiger over doen en er zelfs grapjes over maken. Ze denken er veel te makkelijk over.' Sommige jongeren gaan hierin nog een stap verder. Zij streven naar 'the big five', waarbij het juist stoer wordt gevonden als je meerdere soa's hebt gehad.

De urgentie van het probleem blijkt niet alleen uit de Monitor Seksuele Gezondheid. Onderzoek van onder andere de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) toont aan dat het condoomgebruik onder Europese jongens van 15 jaar is gedaald van 70% in 2014 naar 63% in 2022. Jongeren lijken een condoom steeds vaker achterwege te laten – ook bij een onenightstand of losse sekspartner.

De laatste overheidscampagne over veilige seks vond meer dan tien jaar geleden plaats. 'De angst [voor soa's] is enorm afgenomen', legt Roos uit. Dit heeft onder andere te maken met het feit dat levensbedreigende ziekten zoals hiv minder dreigend lijken dan voorheen. Lyle Muns van Soa Aids Nederland, ook aangeschoven in De Nieuws BV, maakt zich grote zorgen: 'Tot en met 2011 hadden we de 'Vrij Veilig' campagnes (...) die ontwikkeld waren samen met jongeren, om het gesprek onder jongeren op het vlak van condoomgebruik op gang te brengen.' Sinds de campagnes uitblijven, ziet Muns het condoomgebruik ieder jaar dalen.

De campagnes werden destijds beëindigd als gevolg van bezuinigingsmaatregelen, tot groot onbegrip van Muns: 'Als veel minder mensen een condoom gaan gebruiken, dan stijgt het aantal soa's. Die mensen moeten behandeld worden. Dus uiteindelijk kost het veel meer dan dat het oplevert.'

Roos vroeg dit festivalseizoen samen met Spuiten en Slikken-collega Diva Brons een hoop jongeren naar hun condoomgebruik. Weer kreeg ze veelal te horen dat jongeren een condoom links laten liggen. 'Ik hoor het meest voorbijkomen dat het gewoon niet lekker zit, of dat een piemel dan slap wordt. Wat eigenlijk heel zonde is, want we zijn ook langs geweest bij een condoom-speciaalzaak. Zij gaven aan: op elke penis past een condoom. Alleen is het soms even zoeken naar de juiste of een kwestie van oefenen.'

'We zien een forse stijging van het aantal soa's, met name gonorroe', aldus Muns. 'Dat is vorig jaar met dertig procent gestegen en het jaar daarvoor ook al met dertig procent. Maar ook de soa syfilis, waarvan je toch echt ernstige neurologische schade kan oplopen, is met zeven procent gestegen.'

Jongeren ervaren maar weinig angst voor het risico dat zij een soa oplopen, stelt Roos. 'En als de angst er dan is, dan denken ze van: ik doe wel even een testje.' Maar zomaar een soatest doen? Dat wordt jongeren steeds moeilijker gemaakt, weet Muns. 'We zien eigenlijk dat de overheid te weinig geld investeert in de [soa]poli's. De grote vraag die er is, kunnen de poli's niet meer aan. Vijf procent van de jongeren die zich aanmelden kan zich niet laten testen.' Het baart Muns zorgen dat de poli’s een belangrijke rol spelen in het informeren van jongeren over soa’s, maar dit werk nu soms niet kunnen uitvoeren.

Met de voorlichtingscampagne 'Doe niet dom, doe 'm om' vragen BNNVARA en Spuiten en Slikken aandacht voor de zorgen rondom het dalende condoomgebruik en het toenemende aantal soa's onder jongeren. En dit lijkt meer nodig dan ooit tevoren. Het kabinet maakt namelijk opnieuw plannen om fors te bezuinigen op publieke gezondheid en preventie, vertelt Muns: 'Dat maakt het dus moeilijk om te investeren in deze zaken, terwijl het zo hard nodig is. Als de bezuinigingsplannen echt doorgezet worden en ook de seksuele gezondheidszorg gaan raken, dan kan het bijna niet anders dan dat het aantal soa's verder zal stijgen.'

Om de drempel van condoomgebruik te verlagen, stellen BNNVARA en Spuiten en Slikken gratis condooms beschikbaar. Vraag hier je gratis condoompakketje aan.