Is onze kijk op seks de afgelopen eeuwen veranderd?

Hoe staat het ervoor met de Nederlandse kijk op seks? Is deze sinds de zeventiende en achttiende eeuw veranderd of zijn er nog steeds stappen te zetten?

‘In het verleden mocht je alleen seks hebben binnen het man-vrouwhuwelijk en er vooral niet te veel van genieten. Alles daarbuiten – seks met jezelf, seks met iemand buiten het huwelijk, naar een sekswerker gaan – was absoluut verboden’, vertelt Karen Hollewand in Vroeg!. Ze is assistent-professor op het gebied van seksualiteit aan de Rijksuniversiteit Groningen. Daar onderzoekt ze seksualiteit in een verder verleden: de zeventiende en achttiende eeuw. Denken we nu anders over seks dan toen?

‘We doen dat allemaal. Waarom kunnen we het daar niet openlijk over hebben?’, zegt de Nederlandse denker Hadriaan Beverland in de zeventiende eeuw. Door zijn – voor die tijd – radicale ideeën over het toestaan van seks voor het huwelijk en het bezoeken van een sekswerker, komt hij in botsing met de kerk. ‘Hij wordt aan het einde van de zeventiende eeuw verbannen uit de Nederlandse Republiek, vanwege zijn ideeën over seksuele vrijheid’, ontdekt Hollewand tijdens haar PhD-project. ‘Als hij dat vijftig of honderd jaar later had gezegd, lag het allemaal weer anders. Tijdens de Verlichting (1685 tot 1815, red.) komt er wel meer ruimte voor.’

In de tweede helft van de negentiende eeuw begint de formele seksuele voorlichting op Nederlandse scholen, vervolgt de assistent-professor. Er ontstaan direct twee kampen. 'Er is een groep die zegt: “Seksualiteit is normaal, we moeten kinderen daarover inlichten. Belangrijk om het erover te hebben.” De andere groep zegt: “Absoluut niet, want dan zetten we kinderen aan tot immoreel gedrag. Dan gaan ze alleen seks hebben en krijgen we alleen tienerzwangerschappen.”'

Die discussie over seksuele voorlichting speelt vandaag de dag nog, merkt Hollewand. Het is volgens haar momenteel zelfs zichtbaarder dan ooit, door social media en bemoeienis vanuit politieke partijen. ‘Het is van alle tijden: die twee kampen blijven bestaan.’

Verder wordt penis-in-vaginaseks nog vaak als de enige vorm van seks of "de eerste keer" gezien. Vooral bij seksuele voorlichting, merkt Hollewand. ‘Het is interessant dat de term “de eerste keer” überhaupt nog bestaat, want dat gaat alleen over dat stukje, terwijl heel veel mensen dat misschien wel nooit in hun leven zullen doen. Dat is iets wat maar langzaam verandert.’

De langzame verandering van de kijk op en het praten over seks komt volgens Hollewand door de eeuwenlange focus en acceptatie van heterorelaties. Daar is schrijver en journalist Daan Borrel het mee eens: ‘Dat heteronormatieve en monogame zit er eigenlijk nog heel erg in.’